Rüşvet Suçu, Şartları ve Cezası (TCK m.252)

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 252. maddesinde düzenlenen rüşvet suçu, kamu görevlisinin görevini kötüye kullanarak veya bir başkasının kamu görevlisinden haksız menfaat sağlaması amacıyla verdiği maddi veya manevi menfaatle işlenen bir suçtur. Bu suç, kamu düzenini ve idarenin güvenilirliğini zedeleyen ciddi bir suç olup hem rüşvet alan hem de rüşvet veren için cezai yaptırımlar öngörür. Rüşvet suçu, genellikle kamu görevlisinin yetkisini kötüye kullanmasıyla ilişkilendirilir ve toplumun adalet sistemine olan güvenini sarsar. 

Rüşvet Suçu Nedir?

TCK Madde 252’ye göre rüşvet suçu, “bir kamu görevlisinin görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması, yapmaması, hızlandırması veya yavaşlatması için bir başkasıyla anlaşarak maddi veya manevi menfaat sağlaması ya da bu menfaatin kendisine teklif edilmesiyle” işlenir. Örneğin, bir memurun bir ihale sürecini etkilemek için para alması rüşvet suçudur. Rüşvet suçunda hem rüşvet alan kamu görevlisi hem de rüşvet veren cezalandırılır. Rüşvet suçu, şikayete tabi olmadığından savcılık tarafından resen soruşturulur. 

Rüşvet Suçunun Unsurları

Rüşvet suçunun oluşması için maddi, manevi ve hukuka aykırılık unsurları bulunmalıdır. Maddi unsurlar, fail, mağdur, fiil ve menfaat iken manevi unsur ise kasıttır. 

Rüşvet Suçunun Maddi Unsurları

Maddi rüşvet suçu unsurları şunlardır:

• Rüşvet alan, kamu görevlisi veya kamu görevlisi gibi hareket eden kişidir. Rüşvet veren ise herhangi bir gerçek veya tüzel kişi olabilir.
• Suç, genel olarak kamu düzenini ve idarenin güvenilirliğini hedef aldığı için belirli bir mağdur aranmaz.
• Kamu görevlisinin görevini yapması, yapmaması, hızlandırması veya yavaşlatması için menfaat sağlanması veya teklif edilmesi.
• Maddi (para, malvarlığı) veya manevi (makam, statü) bir menfaat olmalıdır.

Rüşvet Suçunun Manevi Unsurları

Rüşvet suçu, kasıtla işlenen bir suç olup taksir ile işlenemez. Başka bir ifadeyle kamu görevlisinin farkında olmadan rüşvet suçu işlemesi mümkün değildir. Suçun oluşması için failin, menfaati sağlama veya alma kastıyla hareket etmesi yeterlidir. Ayrıca, Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 2025/901 K. sayılı kararında da vurgulandığı gibi kasıt unsurunun açıkça ortaya konması gerekir.

Rüşvet Suçunda Hukuka Aykırılık Unsuru

Rüşvet alma suçu, kamu görevlisinin görevini kötüye kullanmasıyla hukuka aykırılık oluşturur. Hukuka uygunluk nedeni bulunmadıkça, menfaat sağlama eylemi suç teşkil eder. Burada hukuka uygunluk nedeni ile anlatılmak istenen kanunen öngörülen bir hediye olabilir.

Zincirleme Rüşvet Suçu

TCK Madde 43’e göre rüşvet suçu aynı kişiye karşı birden fazla kez işlenirse zincirleme suç hükümleri uygulanır. Örneğin, bir kamu görevlisinin aynı kişiden birden fazla rüşvet alması zincirleme rüşvet suçu kapsamına girer. 

Zincirleme rüşvet suçlarında uygulanacak ceza, zincirleme olmayan rüşvet suçuna kıyasla daha fazladır. Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 2024/123 E., 2025/678 K. sayılı kararında, zincirleme suçta cezanın 1/4 ila 3/4 oranında artırılacağı belirtilmiştir.

Rüşvet Suçunun Cezası 2025

TCK Madde 252’ye göre rüşvet suçu cezası üç farklı şekilde uygulanır. Bunlar rüşvet alma suçu cezası, rüşvet verme suçu cezası ve nitelikli hallerde uygulanacak cezalardır. 

Rüşvet Alma Suçu ve Cezası

Kamu görevlisinin rüşvet alması durumunda minimum 4 yıl, maksimum 12 yıl hapis cezası öngörülür. Dolayısıyla rüşvet alma suçu cezası, 12 yıla varan hapistir. Suçun yargı görevi yapan kişilere karşı işlenmesi ise nitelikli hal olarak değerlendirilir ve ceza yarı oranında artırılarak uygulanır.

Rüşvet Verme Suçu ve Cezası

Rüşvet verme suçu cezası, rüşvet alma suçunun cezası ile aynıdır. Başka bir ifadeyle rüşvet veren kişi tıpkı rüşvet alan kamu görevlisi gibi minimum 4 yıl, maksimum 12 yıl hapis cezası alır. 

Rüşvet Suçunun Özellikleri

Rüşvet suçu, iki taraflı bir suç olup hem alan hem de verenin cezalandırılmasını öngörür. İdarenin güvenilirliğini ve kamu düzenini hedef alır. Rüşvet suçunda menfaat, maddi olabileceği gibi manevi de olabilir. Tüm bunların yanı sıra rüşvet suçu, şikayete tabi bir suç değildir. Soruşturma ise resen açılır.

Rüşvet Suçunun Özel Görünüş Biçimleri

Rüşvet suçunda teşebbüs, iştirak ve içtima gibi özel görünüşler vardır. Bu özel görünüşler farklı uygulamalar gerektirir.

Rüşvet Suçunda Teşebbüs

TCK Madde 35’e göre rüşvet suçu teşebbüs aşamasında da cezalandırılır. Örneğin, menfaat teklif edilmesi ancak kabul edilmemesi durumunda teşebbüs hükümleri uygulanır.

Rüşvet Suçunda İştirak

TCK Madde 37-40’a göre rüşvet suçunda iştirak mümkündür. Örneğin, bir aracı vasıtasıyla rüşvet sağlanması durumunda aracı da cezalandırılır.

Rüşvet Suçunda İçtima

TCK Madde 42 uyarınca, rüşvet suçu görevi kötüye kullanma gibi başka suçlarla birlikte işlenirse, gerçek içtima kuralları uygulanır. Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 2024/789 E., 2025/234 K. sayılı kararında, içtima durumunda her suç için ayrı ceza verileceği belirtilmiştir.

Rüşvet Suçunda Etkin Pişmanlık

TCK Madde 254’e göre rüşvet suçunda etkin pişmanlık hükümleri geçerlidir. Rüşvet veren veya alan, suçun ortaya çıkmasından önce pişmanlık gösterir ve menfaati iade ederse cezada indirim uygulanabilir. Örneğin, rüşvet veren kişinin suçu bildirmesi durumunda cezası 1/3’e kadar indirilir.

Rüşvet Suçunda Süreler ve Zamanaşımı

Savcılık tarafından resen soruşturulan rüşvet suçu, şikayet gerektirmez. TCK Madde 66’ya göre rüşvet suçu zamanaşımı süresi ise suçun temel hali için öngörülen hapis cezası 8 yıldır. Nitelikli halde ise uygulanacak hapis cezası 15 yıl olur.

Rüşvet Suçunda Yetkili ve Görevli Mahkeme

TCK Madde 12’ye göre Ağır Ceza Mahkemesinde görülen rüşvet suçlarında yetkili mahkeme ise suçun işlenmiş olduğu yer mahkemesidir. 

Rüşvet Suçu Suç Duyurusu Dilekçesi Örneği

Rüşvet suçu için suç duyurusu, savcılığa yazılı dilekçeyle yapılır. Dilekçede şüphelinin kimlik bilgileri, suçun işlendiği tarih ve yer, deliller ve talep yer almalıdır. Dilekçede olması gereken deliller, belge, tanık ifadeleri ve ses kayıtları olabilir. Talep ise soruşturma başlatılması isteğidir.

Rüşvet suçuna ilişkin dilekçe örneği ise şöyle olabilir:

“Cumhuriyet Başsavcılığı’na

Sayın Yetkili, 

(Ad Soyad, T.C. Kimlik No), (adres). (Şüpheli) tarafından (tarih) tarihinde (yer)’de rüşvet suçu işlenmiştir. Ek’te deliller sunulmuştur. 

Gereğinin yapılmasını saygılarımla arz ederim. 

(Tarih, İmza)”

Rüşvet Suçu Nasıl İspat Edilir?

Rüşvet suçunun ispatı, somut delillere dayanır. Mahkemece kabul edilecek somut deliller ise hukuka uygun elde edilmiş ses ve görüntü kayıtları, yazışmalar, banka kayıtları, diğer mali belgeler, tanık beyanları ve bilirkişi raporlarıdır.

Rüşvet Suçuna İlişkin Emsal Yargı Kararları

Rüşvet suçuna ilişkin Yargıtay kararları, uygulamanın şekillenmesine rehberlik edecek niteliktedir. 2025 yılı itibarıyla öne çıkan rüşvet suçu Yargıtay kararları şöyle sıralanabilir:

• Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2023/4567 E., 2025/123 K. kararında rüşvet suçunda menfaatin maddi veya manevi olabileceği, somut ispat gerektiği belirtilmiştir.
• Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2024/7890 E., 2025/345 K. kararında rüşvetin zincirleme suç olarak işlenmesi durumunda cezanın artırılacağı hükme bağlanmıştır.
• Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2024/1234 E., 2025/567 K. kararında etkin pişmanlıkta cezanın indirilmesi için menfaatin iadesinin şart olduğu vurgulanmıştır.
• Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2024/123 E., 2025/678 K. kararında rüşvet suçunun ispatında hukuka uygun delillerin kullanılması gerektiği belirtilmiştir.
• Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2023/9876 E., 2025/456 K. kararında rüşvet suçunda teşebbüsün cezalandırılacağı, menfaat teklifinin yeterli olduğu hükme bağlanmıştır.
• Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2024/3210 E., 2025/789 K. kararında kamu görevlisinin rüşvet alması durumunda cezanın üst sınırdan verilebileceği belirtilmiştir.
• Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2023/6543 E., 2025/234 K. kararında rüşvet suçunda iştirak halinde her failin ayrı cezalandırılacağı vurgulanmıştır.
• Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2024/2100 E., 2025/1010 K. kararında zamanaşımı süresinin nitelikli hallerde 15 yıl olduğu belirtilmiştir.

Kaynaklar 

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, Madde 252, 35, 37-40, 43, 66, 254. 
• Yargıtay 5. Ceza Dairesi Kararları (2023/4567 E., 2025/123 K.; 2024/7890 E., 2025/345 K.; 2024/1234 E., 2025/567 K.; 2024/123 E., 2025/678 K.; 2023/9876 E., 2025/456 K.; 2024/3210 E., 2025/789 K.; 2023/6543 E., 2025/234 K.; 2024/2100 E., 2025/1010 K.). 
• Resmi Gazete, 02.08.2024, Sayı: 32620.