Ceza Dava Dosyası Nedir?

Ceza dava dosyası, bir suç isnadıyla başlatılan yargılama sürecinde, mahkemenin oluşturduğu ve dava ile ilgili tüm belge, delil ve işlemlerin yer aldığı resmi bir dosyadır. Suçun soruşturulmasında ve kovuşturulmasında kullanılan temel araç olan ceza dava dosyası, Türk hukukunda, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) kapsamında düzenlenir. Bu dosya şüphelinin ya da sanığın haklarını korurken, adaletin sağlanması için ihtiyaç duyulan bilgileri de içerir.

Asliye Ceza Mahkemesi ve Ağır Ceza Mahkemesi Arasındaki Farklar

Türk yargı sistemine göre, ceza davaları Asliye Ceza Mahkemesi ile Ağır Ceza Mahkemesi tarafından görülür. Söz konusu mahkemeler, suçun ağırlığına ve kanunda öngörülen cezaya göre görev paylaşımı yapar.

Ağır Ceza Mahkemesinin Görevine Giren Ceza Davaları

Ağır Ceza Mahkemesi, Ceza Muhakemesi Kanunu madde 12 uyarınca, kanunda öngörülen cezası, 7 yılın üzerindeki hapis cezası olan suçlara bakar. Bu mahkemeler daha ciddi suçlar için 3 hakimlik heyet ile karar verir ve daha karmaşık yargılama süreçleri söz konudur. Bunlar TCK 81 – 82 kasten öldürme, TCK 158 nitelikli dolandırıcılık, TCK 188 uyuşturucu ticareti ve TCK 102 cinsel saldırıdır.

Asliye Ceza Mahkemesinin Görevine Giren Ceza Davaları

Asliye Ceza Mahkemesi, Ceza Muhakemesi Kanunu madde 11 uyarınca, 7 yıl ve daha az hapis cezası gerektiren suçlara bakmakla görevlidir. Asliye Ceza Mahkemeleri, tek hakimle karar verir ve daha az ağır suçlara bakar. Bu suçlar, TCK 141 hırsızlık, TCK 125 hakaret, TCK 106 tehdit ve TCK 155 güveni kötüye kullanma şeklinde sıralanır.

Ceza Davası Nasıl Açılır?

Ceza davaları, bir suçun işlendiği iddiası ile savcılık tarafından soruşturma başlatılması ile açılır. CMK madde 170’e göre, savcılık, şikayet ya da ihbar üzerine harekete geçerek iddianame hazırlar ve dava açar. Fakat savcılığın harekete geçebilmesi için suçun işlendiğine dair yeterinde şüphe olması gerekir. Kamu davası açılabilmesi için gerekli şartlar ise şunlardır:

• Suçun işlendiğine daire yeterince delil olması.
• Suçun savcılık tarafından resen takip ediliyor olması.
• Şikayete bağlı suçlarda, mağdurun, kanunda belirtilen süre içinde şikayette bulunmuş olması.

Ceza dava dosyası bozma sonrası açılış sürecinde ise ilk derece mahkemesi tarafından bozma nedenine göre yeniden yargılama süreci başlatılır.

Ceza Davalarının Aşamaları

Soruşturma ve kovuşturma olmak üzere iki ana aşamada ilerleyen ceza davalarında soruşturma aşamasında, savcılık suç şüphesi ile delilleri toplar, şüpheliyi usule uygun şekilde sorgular, ardından tanık ifadelerine başvurur. CMK madde 171 uyarınca bu aşamada savcılık tarafından dava açılabilir, takipsizlik kararı verilebilir ya da uzlaşma tercih edilebilir. Kovuşturma aşaması ise iddianamenin mahkeme tarafından kabul edilmesi ile başlar. Mahkeme, duruşmalar düzenleyerek delilleri değerlendirir, tarafları dinler ardından ise nihai karar verir. Kovuşturma sürecinin sonunda ise sanık/sanıklar beraat alabilir, mahkum olabilir veya dava düşebilir.

Ceza Dava Sürecinde Hangi Belgeler Dosyada Yer Alır?

Kamu niteliğini haiz olan ceza davalarında başvurulan ceza dava dosyaları, davanın usulüne uygun yürütülmesi için gerekli tüm belgeleri içerir. Asliye Ceza Mahkemesi ceza dava dosyası veya Ağır Ceza Mahkemesi dava dosyası, şu belgeleri içerir:

• CMK madde 170’e göre hazırlanmış iddianame.
• Sanık/şüpheli ifadeleri.
• Tanık beyanları.
• Bilirkişi raporları.
• Yazılı ve görsel deliller.
• Mahkeme tutanakları ve/veya kararları.
• Savcılık yazışmaları ya da şikayet dilekçesi.

Ceza Davasında Şikayet ve Şikayetten Vazgeçme

CMK madde 73’e göre, hakaret, basit yaralama gibi şikayete bağlı suçlarda, mağdurun şikayeti ile ceza davası açılır. Şikayete bağlı davalarda mağdur şikayetten vazgeçerse CMK 73/2 uyarınca dava düşer. Fakat kasten öldürme gibi kamu davası niteliğindeki suçlar için mağdurun şikayetinden vazgeçmesi davanın düşmesine neden olmaz. Mağdurun şikayetten vazgeçmesi ise yazılı ya da mahkemede sözlü olarak yapılır.

Ceza Davalarında Arabuluculuk/Uzlaştırma Mümkün mü?

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 253 ve 254 uyarınca, basit yaralama, tehdit gibi basit suçlarda uzlaştırma zorunludur. Uzlaştırmaya tabi suçlar genellikle şikayete bağlı suçlar kapsamındadır. Uzlaştırma sonunda mağdur ve şüpheli anlaşırsa dava açılmasına gerek kalmaz veya varsa dava düşer. Kasten öldürme ve cinsel suçlar gibi ağır suçlarda ise uzlaştırma söz konusu değildir. Arabuluculuk ise ceza davalarında uygulanmaz. Çünkü arabuluculuk iş davalarına özgü bir müessesedir.

Ceza Davasında Savunma Nasıl Yapılır?

Ceza davalarında sanığın haklarını korumanın temel yolu savunmadır. Savunma, bizzat sanık tarafından yapılabileceği gibi avukat aracılığıyla da yapılabilir.

Ceza Davası Savunma Dilekçesi

Ceza davası savunma dilekçesi, genel olarak sanığın iddialara karşı yazılı savunmasını içeren bir dilekçedir. Bu dilekçenin mahkemeye usulüne uygun şekilde sunulması gerekir. CMK madde 147 uyarınca söz konusu dilekçede yer alması gereken unsurlar şunlardır:

• İddianamedeki suçlamalara yanıt.
• Delilerin değerlendirilmesi ve çürütülmesi.
• Tanık ya da diğer delil talepleri.
• Hukuki gerekçeler.

Mahkemede Avukatsız Savunma

CMK madde 150 uyarınca, ceza davasında sanık, avukatsız olarak savunma yapabilir. Fakat, ağır ceza davalarında avukat zorunludur. Avukatsız savunma durumunda sanığın dava dosyasındaki iddialara karşı açık ve net beyanlarda bulunması, delillerini sunması ve haklarını talep etmesi gerekir. Mahkemenin bu süreçteki yükümlülüklerinden biri de sanığın savunma hakkını kullanmasını sağlamaktır.

Ceza Davasında Tutuksuz Yargılanma

Ceza davasında tutuksuz yargılanmanın anlamı sanığın dava sürecinde serbest bırakılması, başka bir ifadeyle tutukluluk halinin olmamasıdır. Mahkeme, tutuksuz yargılama kararını ise suçun ağırlığı, sanığın kaçma şüphesi gibi unsurları değerlendirerek verebilir. Bu aşamada sanığa yurt dışına çıkış yasağı gibi adli tedbirler de uygulanabilir. Tutuksuz yargılama, genel olarak sanık lehine bir durum olup masumiyet karinesine uygundur.

Ceza Dava Dosyası Örneği Nasıl Alınır?

Ceza dava dosyası örneği, UYAP üzerinden ya da ilgili mahkeme kaleminden kolayca talep edilebilir. CMK madde 234 uyarınca taraflar, ceza dava dosyasının kopyasını almak için mahkemeye dilekçe sunar. Avukatlar ise söz konusu dosyaya UYAP sistemi üzerinden ceza dava dosyası sorgulama ile kolayca erişebilir. Ceza dava dosyası örneği, yargılama sürecini takip etmek ya da istinaf/temyiz süreci için gereklidir.

Ceza Davası Ne Kadar Sürer ve Nasıl İlerler?

Suçun niteliği, delillerin toplanma süresi ve mahkemenin iş yüküne bağlı olarak değişen ceza davasının süresi, basit suçlarda 6 ay ile 1 yıl sürerken ağır suçlarda ise 2 ila 3 yıl sürebilir. Dava genel olarak iddianamenin kabulü ile başlayıp duruşmalarla devam eder. Hükümle sonuçlanan ceza davalarında temyiz ve istinaf başvuruları ise sürenin uzamasına neden olur.

Ceza Dava Zamanaşımı Nedir?

Türk Ceza Kanunu madde 66’da düzenlenen ceza dava zamanaşımı, suçun işlenmesinden itibaren belli bir sürede dava açılmadığında ya da dava sonuçlanmadığında, davanın düşmesine neden olan süreyi ifade eder. Örneğin, kasten öldürmede zamanaşımı 25 yıl iken hakarette 2 yıl, hırsızlıkta ise 8 yıldır.

Ceza Davasında Maddi ve Manevi Tazminat Talebi

CMK madde 231/9 uyarınca, ceza davasında maddi ve manevi tazminat talebi ileri sürülebilir. Başka bir ifadeyle mağdur, şüpheliden/sanıktan maddi veya manevi zararını telafi etmesini talep edebilir. Fakat, tazminat talebi genellikle Asliye Hukuk Mahkemesinde açılacak ayrı bir davayla görülür. Maddi tazminat maddi zararları karşılamayı, manevi tazminat ise duygusal zararların telafisini amaçlar.

Ceza Davalarında İstinaf Süresi

CMK madde 272’ye göre ceza davalarında istinaf, mahkeme kararına karşı bölge adliye mahkemesine başvurma yolunu ifade eder. istinaf süresi ise karar tebliğ edildikten itibaren 15 gündür. Mahkeme kararının hukuka aykırı olduğu gerekçesi ile yapılan istinaf başvurusu ile maddi vakıaların yeniden değerlendirilmesi sağlanabilir.

Ceza Davası İstinaf Dilekçesi

CMK madde 273 uyarınca ceza davası istinaf dilekçesi, mahkeme kararının hukuka aykırı yönlerini ve aykırılık gerekçelerini içermelidir. Dilekçede hükmün hangi yönlerinin hukuka aykırı olduğu, varsa yeni delil talepleri ile istenilen karar yer almalıdır.

Ceza Dava Dosyası Nasıl Kapanır?

Ceza dava dosyası, kararın kesinleşmesi, zamanaşımına bağlı davanın düşmesi, uzlaştırma ya da şikayetten vazgeçme durumunun oluşması ve istinaf – temyiz süreçlerinin tamamlanması durumlarında kapanır. Davanın kapanması için mahkemeye ceza dava dosyası kapatma dilekçesi sunulur. Bu dilekçe genellikle mahkemeye davanın devamını gereksiz kılan bir durum ortaya çıktığında sunulur. Bu durumlar arasında genel af, zamanaşımı, sanığın vefat etmesi, sanık ve mağdurun uzlaşması yer alabilir.

Kaynaklar:

• 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, Madde 11, 12, 73, 147, 170, 223, 231, 253, 272, 273.
• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, Madde 66.
• Yargıtay Ceza Daireleri kararları.