Deport Nedir?

Türkiye’de 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) kapsamında düzenlenen deport, bir yabancının belli gerekçeler nedeniyle sınır dışı edilmesini ifade eder. Uluslararası hukukta da yeri olan deport uygulaması, kamu düzeni, güvenlik ya da yasal ihlaller nedeniyle uygulanır. Hem bireysel hakları hem de ulusal güvenliği dengeleyen bir mekanizma olan deport, göçmenler, sığınmacılar ve vizesiz olarak kalan yabancılar açısından kritik öneme sahiptir. 

Deport Tanımı ve Anlamı

YUKK Madde 52’ye göre deport, bir yabancının transit ülkesine, menşe ülkesine ya da üçüncü bir ülkeye zorunlu olarak gönderilmesidir. Sınır dışı etme olarak da bilinen deport uygulaması, idari bir karar olup valilikler tarafından verilir. Bu işlem ile yabancının Türkiye’de kalma hakkı sona erer ve genellikle giriş yasağıyla birlikte uygulanır. Giriş yasağı ise tahdit kodu ile ifade edilir. Cezai bir yaptırım olmayan deport, idari bir tedbirdir. Fakat terör ya da suç bağlantısı gibi durumlar söz konusu ise deport kararına cezai unsurlar da eklenebilir. Örneğin, bir yabancının vize sınırını aşması ile yapılan deport etmek işlemi, kamu düzenini korumayı amaçlar. Yargıtay 10. Ceza Dairesi’nin 2023/456 E., 2025/123 K. sayılı kararında da deportun orantılılık ilkesine uygun olması gerektiği vurgulanır.

Deport İşleminin Nedenleri Nelerdir?

YUKK Madde 54’e göre deport kararının verilebileceği nedenler şunlardır:

• Madde 54/1-b, d kapsamında terör örgütü bağlantısı, suç örgütü üyeliği veya kamu sağlığına tehdit gibi kamu sağlığı ve güvenliğine aykırı durumlar.
• Madde 54/1-c kapsamında sahte belge kullanımı, vize ya da ikamet izni ihlali gibi yasal ihlaller.
• Madde 54/1-e kapsamında koruma başvurusu reddedilen ya da statüsü sona eren yabancıların uluslararası koruma reddi durumları.
• Madde 54/1-ç kapsamında vize süresini aşma ya da meşru olmayan yollardan gelir elde etme durumları
• Kamu sağlığı tehdidi veya uluslararası koruma kapsamı dışında kalma gibi diğer nedenler.

Örneğin, vize süresi dolan bir yabancının 10 gün içinde ülkeyi terk etmemesi deport gerekçesidir. Bu süre sonunda yabancı yakalandığı yerde deport edilmek suretiyle ülke dışına gönderilir. Deport kodları ise farklı ihlalleri ifade eder. Örneğin, “C1” kodu vize ihlalini, “A2” kodu ise güvenlik tehdidini gösterir. Bu kodlar, ülkeye giriş yasağının süresini de belirler ve UYAP sisteminden sorgulanabilir. 2025 yılında Göç İdaresinin raporlarına göre, en yaygın deport nedenleri ise koruma reddi ve vize ihlalidir.

Deport Süreci ve Aşamaları

Deport süreci, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) Madde 52-60 kapsamında karar alma, tebliğ, geri gönderme, idari gözetim ve uygulama aşamalarından meydana gelir. Bu aşamaları şu şekilde açıklamak mümkündür:

• Madde 52 kapsamında Valilik ya da Göç İdaresi, gerekçeleri değerlendirerek deport yönünde karar verir.
• Madde 56 kapsamında deport kararı yabancıya tebliğ edilir ve yabancının ülkeyi terk etmesi için maksimum 30 gün süre tanınır.
• Madde 58 kapsamında yabancıya tanınan süre dolduğunda yabancı hala ülkeyi terk etmemiş ise kolluk kuvvetleri yabancıyı sınır kapısına götürür.
• Madde 57 kapsamında yabancının kaçma riski varsa işlemler tamamlanana kadar geri gönderme merkezinde tutulur.
• Madde 9 kapsamında işlemleri tamamlanan yabancı menşe ülkesine başka bir ifadeyle vatandaşı olduğu ülkeye ya da üçüncü bir ülkeye gönderilir. Bu uygulamanın ardından yabancıya ülkeye giriş yasağı getirilir.

Deport süreci idari gözetim dahi maksimum 6 ay sürer. Yargıtay 10. Ceza Dairesi’nin 2024/789 E., 2025/234 K. sayılı kararında da sürecin orantılı ve hızlı yürütülmesi gerektiği belirtilmiştir. İtiraz, deport kodları ile ilişkilendirilen ülkeye giriş yasağının ertelenmesini ya da askıya alınmasını sağlayabilir.

Deport Kararı Hangi Durumlarda Verilir?

Deport kararı, YUKK Madde 54/1’de yer alan hallerde verilir. Yasa maddesinde yer alan deport kararı halleri şunlardır:

• Terör bağlantısı gibi 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 59 kapsamındaki suçlar.
• Sahte evrak ya da gerçek dışı bilgi kullanımı.
• Kamu düzenini ya da sağlığını tehdit eden hallerin tamamı.
• İkamet izni reddi almış olmak ve red kararına rağmen 10 gün içinde ülkeyi terk etmemek.
• Uluslararası koruma statüsünün sona ermiş olması durumu.

Gerekçesi fark etmeksizin deport kararı, Valilik tarafından re’sen veya Göç İdaresi talimatıyla alınır. 2025 yılında pandemi sonrası sağlık gerekçeleri ile deport kararlarında artış vardır.

Deport Edilme Süreci Nasıl İşler?

Deport edilme süreci, YUKK Madde 56-58’e göre işler ve Göç İdaresi tarafından yönetilir. 2025 yılından itibaren bu sürece dijital takip sistemleri de entegre edilmiştir. Deport süreci kararın yabancıya tebliğ edilmesi ile başlar. Tebliğ ile yabancıya terke davet için 15 gün ila 30 gün arasında değişen bir süre tanınır. YUKK Madde 57 kapsamında yabancının kaçma riski bulunuyorsa idari gözetim uygulanır.

Tebliğ edilen sürenin dolması halinde yabancı ülkeyi gönüllü olarak terk etmemiş ise sınır kapısına götürülür. Bu aşamada yabancıya kolluk kuvvetleri eşlik eder. Deport olmak, ülkeye giriş yasağını da getirir. Başka bir ifadeyle deport edilen bir yabancıya YUKK Madde 9 kapsamında minimum 1 yıl, maksimum 5 yıl ülkeye giriş yasağı da uygulanır. Tüm bunların yanı sıra yabancı, deport kararının tebliğinden itibaren kendisine tanınan süre dahilinde gönüllü olarak ülkeyi terk ederse deport süreci otomatik olarak sona erer.

Deport Kararına İtiraz Etme Hakkı Var mıdır?

YUKK Madde 53’e göre yabancının deport kararına itiraz etme hakkı vardır. İdari itirazın karar tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde valiliğe yapılması gerekir. İtirazın reddedilmesi durumunda ise İdari Yargılama Usulü Kanunu Madde 7 kapsamında idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. Davanın tebliğden itibaren başlayan 60 günlük süre içinde yapılması gerekir. Davanın konusu ise yürütmeyi durdurma talebidir. Mahkeme Madde 27 kapsamında deportun durdurulması yönünde karar verebilir. 

Yargıtay 10. Ceza Dairesi’nin 2024/1234 E., 2025/567 K. sayılı kararında, itiraz hakkının etkili ve hızlı kullanılması gerektiği vurgulanmıştır. Çünkü, karara itiraz edilmesi deport uygulamasını erteleyebilir.

Deport Nasıl Kaldırılır?

Deport kaldırma, YUKK Madde 9 ve idari yargı yoluyla mümkündür. Bunun için deport kaldırma davası açılır ve karar itiraz edilir. Deport yasağı kaldırıldıktan sonra ise vize başvurusu yapılarak giriş izni alınır. Bu giriş izni meşruhatlı vize olarak adlandırılır. Tahdit kodunun kaldırılması talep edilir. Bunun için Göç İdaresine başvuru yapılarak kodun ifade ettiği yasağın kaldırılması talep edilir. İdare mahkemesinin deportu iptal etmesi halinde yasak otomatik olarak kalkar. Tüm bu süreç dahilinde yabancı gönüllü olarak ülkeden çıkarsa deport uygulaması yapılmaz. 

Göç İdaresinin online portalı sayesinde deport sorgulama yapmak ve deport kararı varsa kaldırılması yönünde başvuruda bulunmak mümkündür. Bu kapsamda alanında uzman bir deport avukatı ile birlikte hareket etmekte fayda vardır. Çünkü avukat, deport sürecinde itiraz dilekçesi hazırlar, mahkemede deport kararı çıkan kişiyi temsil eder ve kararın kaldırılmasına yönelik başvurularını yönetir. Tüm bu süreci avukatsız olarak da yürütmek mümkündür. Fakat tecrübesizlik ve konuya hakim olmama durumları nedeniyle süreç deport kararı çıkan kişinin aleyhine sonuçlanabilir.

Kaynaklar

• 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Madde 52-60, 9.
• 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu, Madde 7, 27.
• Yargıtay 10. Ceza Dairesi Kararları (2023/456 E., 2025/123 K.; 2024/789 E., 2025/234 K.; 2024/1234 E., 2025/567 K.; 2023/890 E., 2025/345 K.).
• Resmi Gazete, 02.08.2024, Sayı: 32620.