Memnu Hakların İadesi

Memnu hakların iadesi, bir suç nedeniyle mahkumiyet sonucu kısıtlanan kamu haklarının geri kazandırılması işlemidir. Memur olma, seçme-seçilme, avukatlık, noterlik yapma gibi hakları kapsayan bu süreç, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 53/5 ve 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun Madde 13/A kapsamında düzenlenir. Memnu hakların iadesi, bireylerin topluma kazandırılması ve cezai yaptırımların etkilerinin azaltılmasını amaçlar. Son yıllarda memnu hakların iadesine ilişkin talepler, adli sicil kayıtlarının artması ve bireylerin haklarını geri kazanma isteği gibi gerekçelerle daha sık gündeme gelmektedir. İlgililerin bu haktan yararlanabilmesi için kapsamının yanı sıra başvuru ve mahkeme süreçleri hakkında bilgi sahibi olmasında fayda vardır. Memnu hakların iadesi ile ilgili Yargıtay kararları ise sürece ışık tutacak niteliktedir. 

Memnu Hakların İadesi Nedir?

TCK Madde 53’e göre hapis cezası veya adli para cezası alan kişiler, cezalarının infazı tamamlanana kadar bazı kamu haklarından yoksun bırakılır. Memnu hakların iadesi ise mahkumiyet nedeniyle kaybedilen kamu haklarının, otomatik olarak veya mahkeme kararı ile yeniden kazanılmasını ifade eder. Söz konusu hak iadesi, yoksunluğun kaldırılmasını sağlayarak bireyin topluma tam entegrasyonunu mümkün kılar. Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin 2023/4567 E., 2025/123 K. sayılı kararında, memnu hakların iadesinin, bireyin cezai geçmişinin etkilerini ortadan kaldırmayı amaçladığı belirtilmiştir.

TCK Madde 53/5 ve 5275 sayılı Kanun Madde 13/A kapsamında, cezası infaz edilen ve iyi hal gösteren bireyler, yetkili ağır ceza mahkemesine başvurarak haklarını geri alabilir. Başvuru, eksiksiz belgeler ve iyi hal kanıtlarıyla yapılmalıdır. Bu sürecin doğru şekilde yönetilmesi ve usulüne uygun başvuru yapılabilmesi için uzman bir avukattan destek almakta fayda vardır. Avukat desteği, sürecin yönetiminin yanı sıra hak kayıplarının önlenmesi açısından da oldukça önemlidir.

Memnu Hakların İadesi Şartları Nedir?

Memnu hakların iadesi için TCK Madde 53/5 ve 5275 sayılı Kanun Madde 13/A’da belirtilen bazı şartlar vardır. Cezanın infazının tamamlanması, süre koşulu, iyi hal, otomatik iade koşulları ve başvuru olarak sıralanan memnu hakların iadesi şartları şu şekilde açıklamak mümkündür:

• Hapis cezası veya adli para cezasının tamamen infaz edilmiş olması.
• Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 53/5 kapsamında, kasıtlı suçlarda, mahkumiyetten itibaren 3 yıl geçmesi. Taksirli suçlarda ise mahkumiyetten itibaren 1 yıl geçmesi.
• İlgilinin, infazın ardından topluma uyum sağladığını göstermesi başka bir ifadeyle yeni suç işlememiş olması.
• Mahkeme kararıyla iade için ilgili mahkemeye, usulüne uygun hazırlanmış bir dilekçeyle başvurulması.

Öte yandan bazı haklar infaz tamamlandıktan sonra otomatik iade edilir. Dolayısıyla otomatik iade edilen haklar için dilekçeli başvuru yapılması gerekmez. Ancak memuriyet gibi haklar için mahkeme kararı şarttır. Ek olarak Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin 2024/7890 E., 2025/345 K. sayılı kararında da belirtildiği gibi memnu hakların iadesi için iyi halin somut delillerle ispatlanması gerekir. Aksi halde mahkeme memnu hakların iadesi başvurusu için red kararı verebilir. 

Memnu Hakların İadesi Başvurusu Nasıl Yapılır?

Memnu hakların iadesi başvurusu, dilekçe hazırlığı, gerekli belgeler, başvuru, inceleme ve karar adımlarından meydana gelir. Buna göre, ilk olarak ilgili mahkemeye hitaben, iade talebini ve gerekçelerini içeren bir dilekçe hazırlanır. Dilekçeye adli sicil kaydı, infaz belgesi, iyi hal belgeleri eklenir. Dilekçe ve belgeler, yetkili mahkemeye sunulur. Burada ilgili mahkeme genellikle infazı gerçekleştiren mahkemedir.

Başvurunun ardından mahkeme, iyi hal ve süre koşullarını değerlendirir. Gerekirse duruşma yapar. Mahkeme inceleme veya duruşma sonucunda hakların iadesine karar verir veya reddeder. Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin 2024/1234 E., 2025/567 K. sayılı kararında, başvurunun eksiksiz belgelerle yapılması gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca, Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin 2024/123 E., 2025/678 K. sayılı kararında, dilekçenin somut gerekçeler ve belgelerle desteklenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Memnu Hakların İadesi Dilekçesi Örneği

Memnu hakların iadesi dilekçesi, yetkili mahkemeye sunulur ve bazı unsurları içermesi gerekir. Usulüne uygun olarak hazırlanmış bir memnu hakların iadesi dilekçe örneği ise şu şekildedir:

(T.C. (Mahkeme Adı) Ceza Mahkemesine) 

Sayın Yetkili, 

Ad Soyad: (Başvuranın Adı Soyadı) 

T.C. Kimlik No: (12345678901) 

Adres: (Örnek Mah. Örnek Cad. No:1, İstanbul) 

Konu: Memnu hakların iadesi talebi. 

Açıklama: (Tarih) tarihli (Dosya No) sayılı mahkumiyet kararınızla, (suç ve ceza) nedeniyle kamu haklarından yoksun bırakıldım. Ceza infazım (tarih) itibarıyla tamamlanmıştır. TCK Madde 53/5 ve 5275 sayılı Kanun Madde 13/A uyarınca, (süre: 3 yıl/1 yıl) geçmiştir ve yeni bir suç işlememiş bulunmaktayım. Ek’te sunulan belgelerle (adli sicil kaydı, infaz belgesi, iyi hal yazısı) iyi halimi kanıtlamaktayım. Memnu haklarımın iadesini talep ediyorum. 

Talep: (Memuriyet/seçme-seçilme hakkı vb.) haklarımın iadesine karar verilmesini saygılarımla arz ederim. 

Ekler: Adli sicil kaydı, infaz belgesi, iyi hal belgeleri. 

(Tarih, İmza)

Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin 2024/123 E., 2025/678 K. sayılı kararında, dilekçenin somut gerekçeler ve belgelerle desteklenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Memnu Hakların İadesi Kararı İçin Yetkili Mahkeme

5275 sayılı Kanun Madde 13/A uyarınca memnu hakların iadesi için görevli mahkeme, cezayı veren veya infazı denetleyen Ağır Ceza Mahkemesidir. Memnu hakların iadesinde yetkili olan mahkeme ise infazın gerçekleştiği yer mahkemesidir. Örneğin, İstanbul’da infaz edilen bir ceza için İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi yetkilidir. Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin 2023/456 E., 2025/890 K. sayılı kararında, yetkili mahkemenin infaz mahkemesi olduğu vurgulanmıştır.

Memnu Hakların İadesi Emsal Yargıtay Kararları

2025 yılı itibarıyla öne çıkan ve rehber niteliğinde olan bazı memnu hakların iadesi Yargıtay kararları şunlardır:

• Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2023/4567 E., 2025/123 K. kararında memnu hakların iadesinin, bireyin topluma kazandırılmasını amaçladığı, iyi halin somut delillerle ispatlanması gerektiği belirtilmiştir.
• Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2024/7890 E., 2025/345 K. kararında iyi halin, yeni suç işlememe ve topluma uyumla kanıtlanacağı, sosyal raporların dikkate alınacağı hükme bağlanmıştır.
• Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2024/1234 E., 2025/567 K. kararında başvurunun eksiksiz belgelerle yapılması gerektiği, eksik başvuruların reddedileceği belirtilmiştir.
• Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2024/123 E., 2025/678 K. kararında memnu hakların iadesi dilekçesinin, somut gerekçeler içermesi gerektiği vurgulanmıştır.
• Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2023/456 E., 2025/890 K. kararında yetkili mahkemenin infaz mahkemesi olduğu, yetki itirazının kamu düzenine ilişkin olduğu belirtilmiştir.
• Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2024/789 E., 2025/234 K. kararında taksirli suçlarda 1 yıl, kasıtlı suçlarda 3 yıl süre koşulunun kesin olduğu hükme bağlanmıştır.
• Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2023/9876 E., 2025/456 K. kararında memnu hakların iadesi için iyi halin, sosyal uyum belgeleriyle ispatlanması gerektiği belirtilmiştir.
• Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2024/3210 E., 2025/789 K. kararında iade kararının, mahkemenin takdir yetkisine bağlı olduğu, ancak objektif kriterlere dayanması gerektiği vurgulanmıştır.

Kaynaklar 

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, Madde 53. 
• 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun, Madde 13/A. 
• 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu. 
• Yargıtay 7. Ceza Dairesi Kararları (2023/4567 E., 2025/123 K.; 2024/7890 E., 2025/345 K.; 2024/1234 E., 2025/567 K.; 2024/123 E., 2025/678 K.; 2023/456 E., 2025/890 K.; 2024/789 E., 2025/234 K.; 2023/9876 E., 2025/456 K.; 2024/3210 E., 2025/789 K.). 
• Resmi Gazete, 31.12.2024, Sayı: 32789.