Marka Tescili Nedir ve Neden Önemlidir?

Türkiye’de 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile düzenlenen marka tescili, bir hizmet ya da ürünü, benzersiz bir isim, logo ya da işaret ile resmi olarak kaydetme işlemidir. Türkiye’de marka tescili işlemleri resmi olarak Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) nezdinde gerçekleşir. İşletmeler ya da bireyler markalarını tescil ettirerek hem hukuki anlamda koruma altına alırlar. Bunun sonucunda ürün ya da hizmetin ticari değeri de güvence altına alınmış olur. Marka tescilinin en önemli avantajları, markanın izinsiz kullanımını engellemesi, rekabette avantaj sağlaması ve tüketicinin güvenini artırmasıdır. Özellikle dijital çağda markaları kötü niyetli kullanıma karşı korumak oldukça önemlidir.

Marka Tescilinin Faydaları ve Kapsamı

Marka tescili, işletmelere ve bireylere hem hukuki hem de ekonomik pek çok avantaj sağlar. Bunlar arasında öne çıkanlar hukuki koruma, rekabet avantajı, ekonomik değer, tüketici güveni ve kapsamdır. Marka tescilinin önemli faydalarını ise şu şekilde açıklamak mümkündür:

• SMK Madde 7 uyarınca tescili yapılmış marka, sahibine münhasır yani kişiye özel kullanım hakkı verir. Dolayısıyla tescilli markanın izinsiz kullanımı halinde marka sahibi, SMK Madde 29’a göre dava açabilir ya da tazminat talep edebilir. 
• Markanın benzersizliğini koruma altına alan tescil işlemi, rakiplerin benzer markalar kullanmasının da önüne geçer. Örneğin, bir kafe zincirinin logosu tescillendiğinde başka bir işletmenin aynı ya da benzer bir logo kullanması mümkün değildir. 
• Tescil edilen marka, lisanslama ya da devir yolu ile gelir sağlar. Bununla birlikte marka tescili, markanın piyasa değerini de artırır. Bu sebeple bireysel girişimciler ve şahıs şirketi sahipleri şahıs şirketi marka tescili yaparak kendi oluşturdukları markayı koruma altına alabilir. 
• Tescilli markalar, tüketici nezdinde güven ve kalite algısı oluşturur. Bunun sonucunda da tüketici nezdinde güven ve devamlı tercih edilme artar.
• Marka tescili işlemi, markanın tescil edildiği sektörlerde Türkiye genelinde koruma sağlar. Uluslararası geçerli bir tescil için Madrid Protokolü ve Madrid Anlaşması kapsamında başvuru yapmak gerekir. Uluslararası marka tescili süreci TÜRKPATENT’e yapılandan biraz farklıdır.

Hangi Markalar Tescil Edilebilir?

Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) Madde 4 ve 5’e göre marka tescilinde belli şartlar aranır. Bunlar ayırt edicilik, tanımlayıcı olmama, kamu düzenine ve ahlaka uygunluk, özgünlük ve grafik gösterimdir. Bu şartlardan ayırt edicilik, marka, hizmet ya da ürünün diğerlerinden net olarak ayrılması anlamına gelir. Örneğin, “elma” kelimesi meyve olarak ayırt edici değildir. Ancak teknoloji ürünlerine ilişkin marka adı olarak tercih edilebilir. Bunun en büyük örneği dünya genelinde pek çok kullanıcıya ulaşan teknoloji devi “Apple” markasıdır.

Markanın tescil edilebilmesi için ürünün, hizmetin niteliğini ya da kalitesini doğrudan tanımlamaması gerekir. Örneğin, süt ürünleri satan bir marka, “süt” kelimesini marka olarak tescil ettiremez. Markanın tescil edilebilmesi için ahlaka aykırı olmaması ve kamu düzenini bozan işaretler içermemesi gerekir. Dolayısıyla müstehcen logolar, marka işareti olarak tescillenemez.

Marka tescilinde en önemli şartlarından biri de özgünlüktür. Bu sebeple daha önce tescil edilmiş ya da tescilli farklı bir markayı çağrıştıran marka adları ya da işaretlerin tescil edilmesi mümkün değildir. Bununla birlikte marka tescil başvurusu yapıldıktan sonra TÜRKPATENT tarafından benzerlik incelemesi yapılır. Öte yandan tescil edilecek markanın logo, kelime, ses ya da şekil olarak ifade edilebilmesi yani grafik gösteriminin mümkün olması gerekir. 

Marka Tescili Süreci ve Başvuru Yeri

SMK Madde 11-21 uyarınca marka tescili için TÜRKPATENT’e başvuru yapılması gerekir. Marka sahibi ya da resmi vekili tarafından yapılacak olan başvuru TÜRKPATENT’in çevrim içi portalından ya da fiziki olarak yapılabilir. Başvuruda marka örneği ile sınıf bilgilerinin mutlaka yer alması gerekir. Öte yandan başvuru öncesinde marka adının daha önce tescil edilmiş olup olmadığı kolaylıkla kontrol edilebilir. Bunun için TÜRKPATENT’in çevrim içi portalı üzerinden marka tescili sorgulama yapabilir.

Başvurunun ardından şekli inceleme adımına geçilir. TÜRKPATENT tarafından gerçekleştirilen şekli inceleme sürecinde başvurunun eksiksiz olup olmadığı kontrol edilir ve eksik varsa SMK Madde 14 kapsamında tamamlanması için başvuru sahibine 2 aylık süre tanınır. Bunun yanı sıra marka, benzerlik araştırmasına alınır. Başka bir ifadeyle mevcut tescilli markalar ile karşılaştırılan markanın tescillenebilmesi için benzersiz olması gerekir. Mevcut markalar ile benzerlik tespit edildiğinde ise SMK Madde 6 kapsamında tescil başvurusu reddedilebilir. 

Marka tescil başvurusunun uygun bulunması halinde marka, resmi Marka Bülteni’nde 2 ay yayımlanır. Bu süre içinde marka tesciline SMK Madde 7 kapsamında itiraz etmek mümkündür. İtirazlar, TÜRKPATENT Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Dairesi tarafından değerlendirilir. değerlendirmede ret kararı çıkarsa Fikri Mülkiyet Mahkemesinde dava açılabilir. Söz konusu sürede itiraz olmaması halinde ya da itirazın reddedilmesi durumunda marka tescillenir ve tescil belgesi marka sahibine verilir. Marka tescilinde toplam süre minimum 6, maksimum 12 aydır. 

Marka Tescili İçin Gerekli Evraklar ve Sınıflar

Marka tescili için gerekli evraklar, başvuru formu, marka örneği, sınıf listesi, vekaletname, kimlik ve vergi bilgileri, başvuru ücreti dekontudur. başvuru formu olarak TÜRKPATENT’in resmi formunun doldurulması yeterlidir. Marka örneği ise markanın logosunu, ismi ya da grafik temsilini ifade eder. Başvuru için gerekli evraklardan biri de sınıf listesidir. Markanın koruma kapsamına gireceği Nice Sınıflandırması’na göre 1 ila 45 arasında değişen sınıf listesi mutlaka başvuruda yer almalıdır.

Marka tescili marka sahibi tarafından bizzat yapılmıyor, avukat ya da marka vekili aracılığıyla yapılıyorsa vekaletname de gereklidir. Tescil işlemi tüzel ya da gerçek kişi tarafından yapılıyorsa T.C. kimlik numarası ya da vergi numarası başvuru evraklarında mutlaka yer almalıdır. Marka tescili ücreti olarak da bilinen başvuru ücreti dekontu, marka tescili için gerekli evraklardan biridir. Söz konusu ücret, TÜRKPATENT tarafından belirlenir. Ayrıca başvuru yapan kişi, birden fazla başvuru için ek ücret ödeyeceği için başvuruda birden fazla dekont sunmalıdır.

Marka tescil başvurusunda belirtilmesi gereken sınıflar, uluslararası Nice Sınıflandırması’na göre belirlenir. Toplam 45 sınıftan oluşan Nice Sınıflandırmasında Sınıf 25 giyim ve ayakkabı iken Sınıf 30 gıda ürünlerini ifade eder. 

Marka Tescili Örnekleri

Farklı sektörlerdeki işletmeler için uygulanan marka tescili ile ilgili pek çok örnek vardır. Bunlardan logo tescili, kelime markası, ses markası ve ürün markasına ilişkin marka tescili örnekleri şu şekilde sıralanabilir:

• Bir kafe zinciri, logosunu Sınıf 43 – Restoran Hizmetleri için tescil ettirerek rakiplerin benzer logo kullanmasını engeller.
• Bir teknoloji firması, “TechNova” ismini Sınıf 9 – Elektronik Cihazlar kapsamında tescil ettirir. Böylece TechNova ve benzeri ifadelerin elektronik cihazlar sektöründe marka adı olarak kullanılması önlenmiş olur.
• Bir radyo jingle’ı, Sınıf 38 – İletişim Hizmetleri kapsamında tescil edilebilir. Bu sayede farklı ürünlerin jingle’ları tescil ettirilen jingle ile benzer olamaz.
• Bir çikolata markası, ürün adını Sınıf 30 – Gıda Ürünleri’nde tescil ettirerek marketlerdeki benzer ürünlerden ayrılır.

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2023/2345 E., 2024/1890 K. kararına göre Yargıtay, bir davada, bir giyim markasının benzer bir isimle tescil girişiminde bulunan rakibine karşı açtığı davada, ayırt edicilik ilkesine dayanarak markanın korunduğunu onaylamıştır. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2021/789 E., 2022/234 K. kararında ise bir yerel işletmenin ulusal bir zincirle karıştırılabilecek logosu reddedilmiştir.

Kaynaklar:

• 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, Madde 4, 5, 6, 7, 11-21, 29.
• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi kararları (2021/789 E., 2021/1234 E., 2022/789 E., 2022/5678 E., 2023/456 E., 2023/2345 E.).
• Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) Yönetmelikleri.
• 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu, Madde 4.