İddianame Nedir? Unsurları Nelerdir?

13 saat önce

0 1 4 dakika okuma süresi

Türk hukukunda, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) kapsamında düzenlenen iddianame, ceza yargılamasının başlangıç noktası olarak kabul edilir. Savcılığın suç isnadını mahkemeye sunduğu resmi bir belge olan iddianame, bir suçun işlendiğine dair yeterli delil bulunduğunda hazırlanarak mahkemeye sunulur. Adils yargılama ilkesinin temel taşları arasında yer alan iddianame, hem mağdurun hem de sanığın hakkını korumayı amaçlar.

İçindekiler

İddianame Nedir?

Savcılık, bir suç işlendiğine dair yeterli şüpheye sahip olduğunda, dava açılabilmesi ve suç isnadının mahkemeye sunulabilmesi için bir belge düzenler. Yazılı olan bu belgeye iddianame denilir. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 170 kapsamında düzenlenen iddianame, soruşturma aşamasının tamamlanması ve kovuşturma aşamasına geçilmesini sağlar. İddianamede sanığın hangi suçla suçlandığının yanı sıra mevcut deliller ile cezai talep de yer alır. Bu belge sadece suç isnadı değil aynı zamanda mahkemenin yargılama sürecinin yönlendirilmesini de sağlayan bir yol haritası niteliğindedir. İddianame haberleri de genellikle organize suçlar ya da kamuoyunu ilgilendiren davalarda medyada geniş yer bulur ve toplumun yargı sürecine olan güvenini etkiler.

İddianamenin Unsurları

İddianamede yer alması gereken unsurlar, CMK Madde 170/3 kapsamında düzenlenmiştir. Bunlar sanığın kimlik bilgileri, müdafinin kimlik bilgileri, mağdur ya da şikayetçinin kimlik bilgileri, suçun işlendiği yer ve tarih, suçun delilleri, suçun hukuki nitelendirmesi, talep edilen ceza ve mahkemenin yetkisidir. İddianamede yer alması gereken sanığa, müdafiye, mağdura veya şikayetçiye ait kimlik bilgileri ad, soyad, T.C. kimlik numarası, doğum yeri ve doğum tarihidir. Öte yandan sanığın avukatının adı ve iletişim bilgileri de mutlaka iddianamede yer almalıdır. Söz konusu belgede yer alması gereken unsurlar arasında yer alan deliller, tanık beyanları, ekspertiz raporları ve diğer belgelerdir.

İddianamede suçun nitelendirilmesi unsuru, isnat edilen suçun TCK’daki maddesi anlamına gelir. Örneğin, hakaret suçu işlenmiş ise “TCK Madde 125 – hakaret” şeklinde bir niteleme yapılmalıdır. Talep edilen ceza ise savcılığın önerdiği cezanın türü ve miktarıdır. İddianamede yer alan mahkemenin yetkisi unsuru ise davanın görüleceği görevli ve yetkili mahkemeyi işaret eder. Söz konusu unsurlardan biri dahi eksik olması, iddianamenin iade edilmesine yol açabilir. Örneğin, Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2024/4567 E., 2025/1234 K. kararında, iddianamenin unsurlarının açık ve net olması gerektiğini, eksik unsurların iddianamenin iadesine yol açabileceğini vurgulamıştır.

İddianame Düzenlenmesinin Şartları Nelerdir?

CMK Madde 170/2’ye göre iddianame düzenlenmesi için yeterli şüphe, suçun hukuki nitelendirmesi, delillerin toplanması ve kamu davası açma zorunluluğu şartlarının karşılanması gerekir. İddianame şartlarını daha detaylı olarak şu şekilde açıklamak mümkündür:

CMK Madde 160 uyarınca, savcı, suçun işlendiğine dair yeteri kadar delil elde etmiş olmalıdır. Bu sebeple yetersiz delil ile iddianame hazırlanması, belgenin iade edilmesine neden olabilir.
İddianamede yer verilecek olan suçun Türk Ceza Kanunu’ndaki karşılığının doğru şekilde belirlenmesi gerekir.
İddianamenin somut delillere dayanması çok önemlidir. Dolayısıyla soyut iddialar ve varsayımlar iddianamede yer almamalıdır.
Suçun kamu düzenini ilgilendirdiğinin tespit edilmesi gerekir.

İddianame Kim Tarafından Düzenlenir?

CMK Madde 170/1 uyarınca, iddianame cumhuriyet savcısı tarafından düzenlenen bir belgedir. Buna göre savcı, soruşturma sürecinde delilleri toplar ve suçun niteliğini değerlendirerek iddianameyi hazırlar. Ağır Ceza Mahkemesinde görülen suçlar gibi özel durumlarda ise savcılar, başsavcılık koordinesinde görev yapar.

İddianame Ne Kadar Sürede Hazırlanır?

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK), iddianame hazırlanması için kesin bir süre öngörmez. Fakat, CMK Madde 160’a göre soruşturmanın makul sürede tamamlanması gerekir. Soruşturmanın süresi ise suçun niteliğine ve delillerin toplanma hızına bağlı olarak değişebilir. Soruşturma kapsamında iddianame hazırlanma süresi genellikle hakaret gibi basit suçlarda 3-6 ay, örgütlü suçlar gibi nitelikli suçlarda ise 1-2 yıldır. Anayasa Mahkemesinin 2024/456 E., 2025/123 K. kararında, makul sürede iddianame hazırlanmamasının adil yargılanma hakkını ihlal edebileceğini ifade etmiştir.

İddianame Hangi Makama Hazırlanır?

İddianame, CMK Madde 170/5’e göre, belgeye konu olan suçun niteliğine göre uygun olan yetkili ve görevli mahkemeye sunulur. Örneğin, 7 yıla kadar hapis gerektiren suçlarda görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemesidir. 7 yıldan fazla hapis gerektiren suçlarda ise yetkili mahkeme Ağır Ceza Mahkemesidir. CMK Madde 12 uyarınca iddianamenin sunulacağı yetkili mahkeme ise suçun işlendiği bölge – yer mahkemesidir. Örneğin, Ankara’da işlenen suç için iddianame Ankara’daki ilgili mahkemeye sunulur.

İddianamenin İadesi Ne Demektir?

CMK Madde 174/1 uyarınca mahkeme iddianameyi kabul edebileceği gibi savcılığa geri de gönderebilir. Buna iddianamenin iadesi denilir. İlgili yasa maddesine göre mahkeme 15 gün içinde iddianameyi inceleyerek kabul veya iade etmekle yükümlüdür. Bu sebeple iddianame kabul süresi tıpkı iade süresi gibi maksimum 15 gündür. İddianame iade sebepleri ise eksik unsurlar, suçun hukuki nitelendirmesinde hata olması ve iddianamenin görevsiz veya yetkisiz mahkemeye sunulmuş olmasıdır.

Mahkeme, kendisine sunulan iddianameyi 15 gün içinde inceleyerek iade yönünde karar verebilir. İade kararı ise savcının iddianameyi yeniden düzenleyerek sunmasını sağlar. Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2024/1234 E., 2025/567 K. kararında, iddianamenin iadesinin sanığın savunma hakkını güçlendirdiğini belirtmiştir.

İddianameye Nasıl İtiraz Edilir?

CMK Madde 174 ve 175 uyarınca iddianameye itiraz yapılabilir. İddianameye itiraz süreci ise şu unsurlardan oluşur:

İtirazın dayanağı belirtilmelidir. Bunlar, iddianamedeki hukuki hatalar, delil yetersizliği ya da usul eksiklikleri olabilir.
İtiraz sürecinin sanık veya avukatı tarafından yürütülmesi ve iddianamenin tebliğ edilmesinden itibaren 15 gün içinde yapılması gerekir. Bunun için de mahkemeye itiraz dilekçesi sunulmalıdır.
İddianame itirazında yetkili mahkeme suçun niteliğine göre Asliye veya Ağır Ceza Mahkemesidir. Mahkeme, itirazı değerlendirerek kabul edebilir veya iddianameyi iade edebilir.
İddianamenin iadesi kararı verilmiş ise savcı, kararı bir üst mahkemeye taşıyabilir.

İddianame Mahkemeyi Ne Kadar Bağlar?

CMK Madde 170/6’ya göre, iddianame mahkeme açısından bağlayıcı olmamakla birlikte yargılama sürecini yönlendirecek kadar önemlidir. Mahkeme, iddianamedeki suç nitelendirmesini değiştirebilir veya ek delil talep edebilir. Yargılama sürecinde ortaya çıkan yeni suçlar için de ek iddianame hazırlanması gerekir. Örneğin, savcı TCK Madde 141 kapsamında hırsızlık suçlamasıyla iddianame hazırlasa dahi mahkeme mevcut delilleri değerlendirerek hırsızlık yerine TCK Madde 148 – yağma suçundan hüküm kurabilir. Fakat bu süreçte sanığın yeni suçları ortaya çıkarsa mahkeme savcıdan ek iddianame talep edebilir. Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2024/456 E., 2025/123 K. kararında da mahkemenin iddianameyle sınırlı olmadığını, ancak suç nitelendirmesinin sanığın savunma hakkına zarar vermemesi gerektiğini belirtmiştir.

İddianame Konusunda Yargıtay Uygulamaları

Yargıtay, iddianame hazırlanması ve iadesiyle ilgili pek çok karara imza atmıştır. Öne çıkan bazı kararları ise şu şekilde sıralamak mümkündür:

Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2024/7890 E., 2025/234 K. kararında iddianamenin delillerle desteklenmesi gerektiğini, aksi halde iade edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
Yargıtay 1. Ceza Dairesi, 2024/1234 E., 2025/567 K. kararında iddianamedeki suç nitelendirmesinin açık ve anlaşılır olması gerektiğini belirtmiştir.
Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2024/4567 E., 2025/1234 K. kararında iddianamenin iadesinin, sanığın savunma hakkını koruma amacı taşıdığını ifade etmiştir.

Kaynaklar