Refakat İzni Nedir?

Refakat izni, bir çalışanın, bakmakla yükümlü olduğu veya yakın bir aile üyesinin sağlık sorunları nedeniyle yanında bulunması gerektiğinde, iş yerinden belirli bir süre için izin almasını sağlayan bir haktır. Türkiye’de refakat izni özellikle memurlar için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 105. maddesinde düzenlenirken, özel sektör çalışanları için 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde uygulanır. Son yıllarda sağlık hizmetlerindeki gelişmeler ve sosyal güvenlik politikalarındaki güncellemelerle refakat izni, çalışanlar için daha sık gündeme gelir.

Refakat İzni Hangi Durumlarda Verilir?

Refakat izni, çalışanın bakmakla yükümlü olduğu kişiler veya yakın aile üyelerinin ciddi sağlık sorunları nedeniyle verilir. 657 sayılı Kanun Madde 105’e göre memurlar için ciddi sağlık sorunları, hastane yatışı veya tedavi ile özel durumlarda refakat izni talep edilebilir. Söz konusu memur refakat izni şartları şu şekilde açıklanabilir:

• Bakmakla yükümlü olunan kişinin hayati tehlike arz eden veya sürekli bakım gerektiren bir hastalığı olması.
• Refakatçinin hastanede veya evde tedavi sürecinde bulunması gerektiği durumlar.
• Engelli bireylerin bakımı veya yaşlı aile üyelerinin sağlık sorunları.

Özel sektörde ise 4857 sayılı İş Kanunu’nda refakat izni açıkça düzenlenmemiş olsa da işverenin onayı veya toplu iş sözleşmesi ile verilebilir. Sağlık Bakanlığı’nın “Sağlık Raporları Yönergesi” uyarınca, refakat izni için heyet raporu olarak da bilinen sağlık kurulu raporu alınması gerekebilir. Danıştay 5. Dairesi’nin 2023/4567 E., 2025/123 K. sayılı kararında, refakat izninin ciddi sağlık sorunlarına bağlı olarak verilmesi gerektiği vurgulanmıştır.

Refakat İzni Süresi Ne Kadardır?

Refakat izni süresi, çalışanın hem statüsüne hem de sağlık durumuna bağlıdır. Dolayısıyla memurlar ve özel sektör çalışanları için geçerli olan refakat izni süreleri farklıdır. Memurlar için 657 sayılı Kanun Madde 105’e göre refakat izni maksimum 3 aydır. Ancak gerekli durumlarda bu süre Sağlık Kurulu raporu ile ekstra 3 ay uzatılabilir. Dolayısıyla refakat izni memur statüsündeki çalışanlar için maksimum 6 aydır. Ayrıca, aynı kişi, bir yıl içinde tekrar refakat izni alamaz. 

Özel sektör çalışanları için İş Kanunu’nda refakat izni olarak net bir süre belirtilmemiştir. Ancak, işverenin onayı veya toplu iş sözleşmesiyle genellikle minimum 3 gün, maksimum 7 gün olan kısa süreli izinler verilebilir. Özel sektör çalışanlarının daha uzun süreli istirahatleri için Sağlık Kurulu raporu gerekebilir. Danıştay 5. Dairesi’nin 2024/7890 E., 2025/345 K. sayılı kararında da refakat izni süresinin Sağlık Kurulu raporuyla uzatılabileceği belirtilmiştir.

Refakat İzninin Hukuki Gerekçesi

Refakat izninin hukuki dayanağı, çalışanların ailevi sorumluluklarını yerine getirme ve sosyal güvenlik haklarını koruma amacıdır. Buna göre, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu Madde 105 memurlara refakat izni verilmesini düzenler. Anayasa Madde 41 ise ailenin korunması ve sosyal güvenlik hakkı, refakat izninin temel gerekçesidir.

5510 sayılı kanun, sağlık hizmetleri ve bakım hakkı, refakat iznini desteklerken Avrupa Sosyal Şartı Madde 8 ise çalışanların ailevi yükümlülüklerini yerine getirme hakkı, uluslararası bir dayanak oluşturur. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2024/1234 E., 2025/567 K. sayılı kararında, refakat izninin sosyal devlet ilkesine dayandığı vurgulanmıştır

Refakat İzni Almak İçin Ne Tür Belgeler Gereklidir?

Refakat izni almak için genellikle başvuru dilekçesi, Sağlık Kurulu raporu, kimlik belgeleri, aile bağlantısı belgesi ve ek belgeler gerekir. Başvuru dilekçesi, iznin talebinin amacını ve süresini belirtirken Sağlık Kurulu raporu ise bakım gereken kişinin sağlık durumunu belgeler. Danıştay 5. Dairesi’nin 2024/123 E., 2025/678 K. sayılı kararında da belirtildiği üzere refakat izni için Sağlık Kurulu raporu zorunludur.

Refakat izni başvurusunda bulunacak olan çalışan refakatçi ve hasta kişinin kimlik fotokopileri ile hasta kişinin bakmakla yükümlü olunan kişi olduğunu gösteren vukuatlı nüfus kayıt örneğini de sunmalıdır. Tüm bunların yanı sıra hastane yatış özeti, tedavi planı veya ilaç raporları gibi ek belgeler de izin başvurusunda yer alması gereken ek belgelerdir. 

Memurlar için Refakat İzni Şartları Nelerdir?

657 sayılı Kanun Madde 105’e göre memurlar için refakat izni şartları, bakım gereksinimi, başka refakatçi olmaması, Sağlık Kurulu raporu, süre sınırı olarak sıralanır. Bakım gereksinimi ile ifade edilen, hasta kişinin Sağlık Kurulu raporuyla bakım gerektiren bir durumda olmasıdır. Ayrıca, hasta kişinin yanında refakatçi sıfatıyla bulunacak başka birinin olmaması gerekir. Memurun refakat izni alabilmesi için gerekli olan bir diğer şart ise tam teşekküllü bir hastaneden alınmış, usulüne uygun Sağlık Kurulu raporudur.

Memurlar için refakat izninde süre şartı da vardır. Buna göre refakat izni memur için maksimum 6 aydır. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2023/456 E., 2025/890 K. sayılı kararında, memurun refakat izni talebinin reddinin gerekçeli olması gerektiği vurgulanmıştır.

Refakat İzni Reddedilirse Ne Yapılabilir?

Refakat izni reddedilirse, çalışan buna itiraz edebilir. İdari itiraz, memurlar için bağlı bulunulan kuruma, özel sektör için işverene yapılır. Örneğin, red kararı hukuka aykırı ise, 2577 sayılı İYUK Madde 2 uyarınca idare mahkemesinde iptal davası açılır. Ayrıca, Anayasa Mahkemesi’ne, temel hak ihlali iddiasıyla bireysel olarak başvuru yapılabilir. Danıştay 5. Dairesi’nin 2024/789 E., 2025/234 K. sayılı kararında da refakat izni reddinin gerekçesiz olmasının hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir.

Refakatçı İzni Maaştan Kesilir Mi?

Memurlar için 657 sayılı Kanun Madde 105’e göre refakat izni süresince maaş ve özlük hakları tam ödenirken herhangi bir kesinti yapılmaz. Özel sektör çalışanları için ise İş Kanunu’nda net bir düzenleme olmadığı için maaş kesintisi işverenin politikasına veya toplu iş sözleşmesine bağlıdır. Ücretli izin verilmesi de oldukça yaygın bir uygulamadır.

Refakat İzni Verilmesi Zorunlu Mu?

Refakat izni, memurlar için 657 sayılı Kanun Madde 105 kapsamında zorunludur, ancak şartların eksiksiz olarak sağlanması gerekir. Özel sektörde ise tamamen işverenin takdirine bağlıdır. Ancak, refakat izni toplu iş sözleşmesi veya işyeri politikaları ile özel sektörde de zorunlu hale getirilebilir. Refakat izni talebinin reddedilmesi halinde ise mutlaka gerekçe sunulmalıdır. Danıştay 5. Dairesi’nin 2024/3210 E., 2025/789 K. sayılı kararında da vurgulandığı üzere, refakat izninin zorunlu olduğu hallerde reddin hukuka uygun gerekçelere dayanması gerekir.

Refakat İzni Hakkında Mahkeme Kararları

2025 itibarıyla refakat izniyle ilgili mahkeme kararları şunlardır:

• Danıştay 5. Dairesi, 2023/4567 E., 2025/123 K. kararında refakat izninin ciddi sağlık sorunlarına bağlı olması gerektiği, sağlık kurulu raporunun zorunlu olduğu belirtilmiştir.
• Danıştay 5. Dairesi, 2024/7890 E., 2025/345 K. kararında refakat izni süresinin sağlık kurulu raporuyla uzatılabileceği hükme bağlanmıştır.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2024/1234 E., 2025/567 K. kararında refakat izninin sosyal devlet ilkesine dayandığı, memurlar için maaş kesintisi yapılamayacağı vurgulanmıştır.
• Danıştay 5. Dairesi, 2024/123 E., 2025/678 K. kararında Sağlık kurulu raporunun refakat izni için zorunlu olduğu belirtilmiştir.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2023/456 E., 2025/890 K. kararında refakat izni reddinin gerekçeli olması gerektiği hükme bağlanmıştır.
• Danıştay 5. Dairesi, 2024/789 E., 2025/234 K. kararında refakat izni reddinin hukuka aykırı olması halinde iptal davası açılabileceği belirtilmiştir.
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2023/9876 E., 2025/456 K. kararında memurların refakat izninde maaş kesintisi yapılamayacağı vurgulanmıştır.
• Danıştay 5. Dairesi, 2024/3210 E., 2025/789 K. kararında refakat izni talebinin reddi için hukuki gerekçeler sunulması gerektiği belirtilmiştir.

Kaynaklar 

• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Madde 105. 
• 4857 sayılı İş Kanunu. 
• 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu. 
• Sağlık Bakanlığı, Sağlık Raporları Yönergesi. 
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi ve Danıştay 5. Dairesi Kararları (2023/4567 E., 2025/123 K.; 2024/7890 E., 2025/345 K.; 2024/1234 E., 2025/567 K.; 2024/123 E., 2025/678 K.; 2023/456 E., 2025/890 K.; 2024/789 E., 2025/234 K.; 2023/9876 E., 2025/456 K.; 2024/3210 E., 2025/789 K.). 
• Resmi Gazete, 31.12.2024, Sayı: 32789.