Ödenmeyen Senetlerin Tahsili

Senet, ödeme taahhüdünü içeren kıymetli bir evrak olup ticari hayatta sıkça kullanılır. Ödenmeyen senetlerin tahsili ise alacaklıların hukuki yollarla borcunu talep etmesini ifade eder. Türkiye’de 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu (İİK) ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu (TBK) kapsamında düzenlenen ödenmeyen senetlerin tahsilinde dava yolları ve icra takibi öngörülür. Başka bir ifadeyle alacaklı, ödenmeyen senet için borçluya dava açarak ve icra takibi başlatarak hakkını hukuki yollarla arayabilir.

Bununla birlikte pek çok alacaklı senedini avukata vermeyi tercih eder. “Senet avukata verilirse ne olur?” Senedin avukata verilmesi, tahsilat sürecinin hızlanması açısından hukuki destek almak anlamına gelir. Avukat, alacaklı adına dava açabilir ya da icra takibi başlatabilir. Ayrıca borçlunun itiraz etmesi halinde sunduğu iddialar avukat tarafından zaman kaybetmeden çürütülebilir. Bu da sürecin daha hızlı sonuçlanmasına katkı sağlar.

Senet Nedir ve Hangi Bilgileri İçermelidir?

Senet adlı ödeme aracı TBK Madde 557’ye göre bir borçlunun alacaklıya belirli bir miktar parayı, belirli bir tarihte ödeyeceğini taahhüt ettiği yazılı bir evraktır. Hukuken geçerli olacak şekilde düzenlenmiş olan bir senet, kıymetli evrak niteliği taşır. İİK Madde 167 uyarınca senetler kambiyo senedi olarak icra takibine konu olabilecek niteliktedir. Düzenlenen senedin geçerli olması için şu bilgileri içermesi gerekir:

• Belgenin “bono” ya da “senet” olarak belirtilmesi.
• Ödenecek miktarın “10.000 TL ödeyeceğim” gibi bir ifadeyle açıkça yazılması yani ödeme taahhüdü içermesi.
• Ödemenin yapılacağı tarihin, vadenin veya ödeme süresinin “24 Temmuz 2025” gibi net olarak yazılması. 
• Borçlunun adı, soyadı ve imzasından oluşan bilgileri.
• Alacaklının adı ya da “emrine” ifadesi.
• Senedin düzenlendiği tarih ve yer.

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi, 2023/456 E., 2024/123 K. kararlarına göre, eksik bilgi içeren senetlerin geçerliliği tartışma konusu olmasına rağmen zorunlu unsurların varlığı bağlayıcı olarak kabul edilir. Ayrıca senet ödeme günleri, senede yazılan vadeye göre belirlenir ve resmi tatil günleri dışındaki iş günlerini ifade eder.

Hukuka uygun şekilde düzenlenmiş olan senetlerin tahsilat süreçleri basit birkaç adımdan meydana gelir. “Senet nasıl tahsil edilir?” ve “Senet tahsilatı nasıl yapılır?” sorularına İİK Madde 167-168 ve TBK Madde 59 kapsamında yanıt vermek mümkündür. İlgili yasa maddelerine göre vadesi dolduğu halde ödenmeyen senetlerin tahsilatları icra takibi ya da dava açılarak yapılabilir. Senedin vadesi dolmadan tahsil edilmesi ise borçlunun alacaklıya elden ödeme yapıp senedini geri alması şeklinde gerçekleşir. 

Senet tahsili banka aracılığıyla da mümkündür. Banka aracılığı ile senet tahsilatlarında “Bankaya verilen senet kaç günde ödenir?” sorusunun yanıtı merak konusudur. Bankaya verilen senet vade tarihinde borçluya ibraz edilir ve maksimum 2 iş gününde tahsil edilir. Borçlunun ödeme yapmaması halinde ise banka senedi protesto eder, ardından da alacaklı icra takibi başlatabilir.

Senet Borcu Ödenmezse Ne Olur?

Senet ödeme süresi dolduğu halde senet borcu ödenmezse alacaklı hukuki yollara başvurarak alacağını tahsil edebilir. Dolayısıyla “Senet ödenmezse ne olur?” ve “Ödenmeyen senet ne olur?” sorularına verilebilecek yanıtlar icra takibi başlatmak veya dava açmaktır. Alacaklı icra takibi başlatma yolunu tercih ederse “kambiyo senetlerine mahsus haciz yoluyla icra takibi” başlatabilir. Alacaklı dava açmayı tercih ederse mahkemeye senedi delil olarak sunarak alacaklı davası açabilir. Ödenmeyen senetlerin dava ile tahsil edilmesi sürecinde TBK Madde 559 hükümleri geçerlidir. 

Senedin ödenmemesi ya da sahte senet düzenlendiğinin tespit edilmesi durumlarında TCK Madde 204 ve TCK Madde 206 hükümleri geçerli olup borçlu hakkında “resmi belgede sahtecilik” veya “özel belgede sahtecilik” kapsamında cezai işlem yapılabilir. Ancak sadece vadesi dolduğu için senedin ödenmemesi borçlunun hapse girmesine neden olmaz. Çünkü senet ödememe cezası kapsamında hapis cezası uygulanmaz.

İcra Takibi Nasıl Yapılır?

İİK Madde 167-176 uyarınca ödenmeyen senet tahsili için icra takibi başlatılabilir. İcra takibi ise senedin tahsilatının haciz yoluyla yapılmasını öngörür. Senet icra takibi süreci ise şu şekilde ilerler:

• Alacaklı, senedi icra dairesine sunar ve senet takibi talebinde bulunur. Takip talebi ise senedin aslı ve borçlu bilgileri ile hazırlanır.
• İcra dairesi ise İİK Madde 168 uyarınca borçluya 5 gün içinde ödeme yapma ya da itirazda bulunma hakkı veren bir ödeme emri gönderir.
• Borçlu kendisine tanınan 5 günlük süre içinde ödeme yapmazsa ya da ödeme emrine itiraz etmezse, İİK Madde 79 kapsamında alacaklı borçlunun mal varlığına haciz talep edebilir.
• İİK Madde 106-134 uyarınca borçludan haczedilen mallar satılarak alacak tahsil edilir ve alacaklıya verilir.

Borçlunun haczedilecek mal varlığının olmaması veya adres kaydının güncel olmaması gibi durumlarda ise haciz borçlunun maaşına uygulanabilir. Borçlunun maaşı da yoksa borçlu aleyhine icra takibi başlatılır. Böylece gelecekteki mal varlıkları veya maaşına el konulabilir. Bu süreçte icradaki senedin geçerlilik süresi merak konusudur. “İcraya verilen senet kaç yıl geçerli?” sorusunun yanıtı ise 3 yıldır. Ayrıca icra dosyasında 1 yıl içinde işlem yapılmadığında dosya düşer. Dosyanın düşmesi borçlunun borç yükünü tamamen ortadan kaldırmaz. Çünkü söz konusu dosyanın 10 yıl içinde yeniden işleme alınabilir.

Borçlunun İtiraz Hakları

İİK Madde 168-170 uyarınca borçlu senedin icra takibine itirazda bulunabilir. İtiraz süresi ise icra dairesinin ödeme tebliğinden itibaren 5 gündür. Başka bir ifadeyle borçlu, ödeme emri kendisine tebliğ edildikten sonra 5 gün içinde icra dairesine başvurarak yazılı ya da sözlü olarak itiraz edebilir. 

Borçlunun itiraz hakkını kullanabilmesi için geçerli bir itiraz nedeni olması gerekir. Örneğin, borçlu, senedin sahte olduğunu, senette yer alan imzanın kendisine ait olmadığını, senedi ödediğini ya da senet vadesinin dolmadığını belirtebilir. Borçlunun itirazı icra takibini durdurur. Alacaklı ise İİK Madde 169 uyarınca itirazın kaldırılması için icra mahkemesine başvurabilir. Mahkemede itirazın haksız bulunması halinde İİK Madde 67 uyarınca borçlu aleyhine icra inkar tazminatı kararı verilebilir. 

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2021/1234 E., 2022/567 K. kararına göre, borçlunun kendi imzasını inkar etmesi halinde bilirkişi incelemesi ile imzanın doğruluğunun teyit edilmesi gerektiği vurgulanır. Bilirkişi incelemesi ile imzanın borçluya ait olup olmadığı kolayca tespit edilmektedir.

Tahsil Süresi ve Zaman Aşımı

Senetlerin tahsili için tanınan süre ve zaman aşımı, İcra ve İflas kanunu ile Türk Borçlar Kanunu kapsamında düzenlenmiştir. Buna göre, alacaklı icra takibini, senedin vadesinden itibaren başlatabilir. Bu durumda ödeme emri tebliğ edildikten sonra borçlunun ödeme yapması veya itiraz etmesi için 5 günlük süresi vardır. Bu süre içinde borçlu herhangi bir şey yapmaz ise haciz işlemleri başlar. Süreç, borçlunun mal varlığına ya da itiraz durumuna göre minimum 3 ve maksimum 12 ay sürer.

TBK Madde 146 uyarınca, senetlere dayalı alacaklar 5 yıllık zaman aşımına tabidir. Fakat, kambiyo senedi niteliğinde olan senetler için zaman aşımı vade tarihinden itibaren başlar ve 3 yıldır. İİK Madde 157 uyarınca zaman aşımı dava yada icra takibi ile kesilebilir.

Kaynaklar:

• 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu, Madde 38, 67, 79, 106-134, 167-176.
• 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu, Madde 146, 157, 557, 558, 559.
• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, Madde 204, 206.
• Yargıtay 11. ve 12. Hukuk Dairesi kararları (2021/1234 E., 2022/789 E., 2022/5678 E., 2023/456 E., 2023/2345 E.).