İhaleye Fesat Karıştırma Suçu ve Cezası
İhaleye fesat karıştırma suçu, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 235. maddesinde düzenlenmiş olup kamu ihalelerinin şeffaflığını ve güvenilirliğini zedeleyen eylemleri cezalandırmayı amaçlar. Kamu kaynaklarının etkin ve adil kullanımını sağlamak için düzenlenen bu suç hem bireysel hem de toplumsal açıdan ciddi sonuçlar doğurur. İhaleye fesat karıştırma suçunun neden olduğu en önemli sorunlar kamu kurumlarının mal ve hizmet alımlarında rekabetin engellenmesi, kamu zararına yol açılması ve güvenin sarsılmasıdır.
İçindekiler
İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Nedir?
TCK Madde 235/1’e göre ihaleye fesat karıştırma suçu, kamu ihalelerinde dürüstlük ve rekabet ilkelerine aykırı olarak, hileli davranışlarla ihalenin sonucuna etki edilmesi veya ihalenin usulüne uygun şekilde gerçekleşmesinin engellenmesi şeklinde tanımlanır. Bu suç, kamu kurum ve kuruluşlarının mal veya hizmet alımı, yapım işleri ya da satış ihalelerinde işlenir. Örneğin, ihale şartnamesine aykırı hareket edilmesi, tekliflerin manipüle edilmesi, ihaleye katılımın engellenmesi veya gizli anlaşmalar yapılması bu suçu oluşturur.
Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 2023/4567 E., 2025/123 K. sayılı kararında, ihaleye fesat karıştırma suçunun oluşması için ihale sürecine müdahale edilmesi ve bu müdahalenin kamu zararına yol açması gerektiği vurgulanmıştır. Suçun temel amacı ise kamu kaynaklarının korunması ve ihale süreçlerinin şeffaf bir şekilde yürütülmesinin sağlanmasıdır. İhaleye fesat karıştırma suçu, şikayete tabi olmayıp resen soruşturulur ve dava Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülür.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Şartları Nelerdir?
İhaleye fesat karıştırma suçunun oluşabilmesi için belirli şartların mevcut olması gerekir. Bu şartlar, söz konusu ihalenin kamu ihalesi olması, hileli davranışlarda bulunulması, kamu zararı oluşması ve rekabetin engellenmesi ve tüm bu eylemlerin kasıtlı yapılması şeklinde sıralanabilir. Suçun unsurları ile birlikte değerlendirilen ihaleye fesat karıştırma suçunun şartlarını şu şekilde açıklamak mümkündür:
- Suçun konusu mutlaka bir kurum veya kuruluşunun düzenlediği ihale olmalıdır. Çünkü özel hukuk kişilerinin ihaleleri bu suçun kapsamına girmez.
- İhale sürecine hileli müdahaleler yapılmalı, bu müdahaleler ihalenin sonucuna etki etmelidir.
- Suçun oluşması için kamu zararına yol açılması veya rekabetin engellenmesi şarttır.
- Failin, ihale sürecine müdahale ederek fesat karıştırma kastıyla hareket etmesi gerekir. Kasıtsız yapılan eylemler bu suçun kapsamına girmez.
Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 2024/7890 E., 2025/345 K. sayılı kararında, ihaleye fesat karıştırma suçunun oluşması için hileli davranışların somut bir şekilde tespit edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Örneğin, sahte evrak düzenlenmesi veya ihale katılımcılarının tehdit edilmesi bu suçun şartlarındandır.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçunun Unsurları
İhaleye fesat karıştırma suçunun oluşabilmesi için belirli unsurların bir araya gelmesi gerekir. Bu unsurlar, fail, mağdur, suçun hukuki konusu, fiil ve manevi unsur olarak sınıflandırılır.
Fail
Herkes, ihaleye fesat karıştırma suçunun faili olabilir. Fakat, suçun nitelikli hallerinde failin kamu görevlisi olması durumunda cezalar ağırlaşır. Örneğin, ihale sürecini yöneten bir kamu görevlisinin hileli davranışlarda bulunması, suçun nitelikli halini oluşturur.
Mağdur
Suçun mağduru, kamu tüzel kişiliği veya ihaleye katılan diğer gerçek/tüzel kişilerdir. Kamu zararına yol açılması durumunda ise devlet doğrudan mağdur konumundadır. Ayrıca ihaleye katılması engellenen veya haksız şekilde elenen kişiler de mağdur olabilir.
Suçun Hukuki Konusu
Suçun hukuki konusu, kamu ihalelerinin şeffaflığı ve rekabet ilkesidir. Kamu kaynaklarının adil ve etkin kullanımı, bu suçun korunmaya çalıştığı temel değerdir.
Fiil
Suçun fiili başka bir ifadeyle maddi unsuru, ihale sürecine hileli davranışlarla müdahale edilmesidir. TCK Madde 235/2’de bu fiiller, sahte evrak düzenlenmesi, ihaleye katılımın engellenmesi, gizli anlaşmalar yapılması, tekliflerin manipüle edilmesi olarak yer alır.
Manevi Unsur
İhaleye fesat karıştırma suçu kasten başka bir ifadeyle bilinçli bir şekilde işlenen bir suç olup taksirle işlenmesi söz konusu değildir. Failin, ihale sürecine hileli müdahalede bulunarak kamu zararına yol açmayı veya haksız kazanç sağlamayı kastetmesi gerekir.
Hileli Davranışlar ile İhaleye Fesat Karıştırma
TCK Madde 235/2’de hileli davranışlar detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Bu davranışlar sahte evrak düzenlenmesi, gizli anlaşmalar, ihaleye katılımın engellenmesi ve teklif manipülasyonudur. Sahte evrak düzenlenmesi ile ifade edilen ihale şartnamesine uygun olmayan belgelerin sunulmasıdır. Hileli davranışlardan bir diğeri ise ihale katılımcılarının tehdit, baskı ya da farklı yollarla ihaleye teklif vermesinin engellenmesidir. Ayrıca ihale katılımcıları arasında rekabeti ortadan kaldıracak nitelikte gizli anlaşmalar yapılması, tekliflerin hileli şekilde değiştirilmesi veya sahte teklif sunulması da hileli davranış olarak kabul edilir.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçunun Cezası
İhaleye fesat karıştırma suçu, TCK Madde 235’te temel ve nitelikli haller için ayrı ayrı düzenlenmiştir. Bu suçun cezasının miktarı, suçun işleniş biçimine ve failin sıfatına göre değişiklik gösterir.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Temel Hali Cezası
TCK Madde 235/1’e göre ihaleye fesat karıştırma suçunun temel hali için 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür. Bu ceza, suçun basit bir şekilde işlenmesi durumunda uygulanır. Örneğin, bir ihalede sahte evrak düzenlenmesi suçun temel halini oluşturur.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Nitelikli Hali Cezası
TCK Madde 235/3’te düzenlenen nitelikli haller, suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi, örgütlü bir şekilde gerçekleştirilmesi veya kamu zararının büyük olması durumlarını kapsar. Nitelikli hallerde ise ceza 5 yıldan 12 yıla kadar hapis şeklindedir.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçu İndirim Halleri
TCK Madde 235/4’e göre suçun işlenmesiyle elde edilen haksız kazancın ya da kamu zararının giderilmesi durumunda cezada indirim uygulanabilir. Örneğin, zararın tamamen telafi edilmesi halinde öngörülen ceza 1/3 oranında indirilebilir.
İhaleye Fesat Karıştırma Cezanın Ertelenmesi, Adli Para Cezasına Çevirme ve HAGB
TCK Madde 51’e göre ihaleye fesat karıştırma cezası, ertelenebilir, adli para cezasına çevrilebilir veya Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) uygulanabilir. İhaleye fesat karıştırma suçunda cezanın ertelenmesi, 2 yıl veya daha az hapis cezası alan failler için mümkündür. Fakat, suçun nitelikli hallerinde veya kamu zararının büyük olması durumunda erteleme veya HAGB uygulanmayabilir. Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi ise TCK Madde 52 kapsamında değerlendirilir ve suçun basit hallerinde uygulanabilir.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçuna Teşebbüs, İştirak, İçtima
İhaleye fesat karıştırma suçunda, teşebbüs niteliğindeki eylemler de cezalandırılabilir. Örneğin, ihaleye müdahale hazırlığı yapan ancak fiili tamamlayamayan bir fail teşebbüsten cezalandırılır. TCK Madde 35’e göre teşebbüs halinde verilecek ceza 1/4 ila 3/4 oranında indirilir.
Suçun birden fazla kişi tarafından işlenmesi halinde TCK Madde 37 ve 38’e göre iştirak hükümleri uygulanır. Örneğin, ihale manipülasyonunda bir kamu görevlisi ile özel bir şirketin ortak hareket etmesi “iştirak” olarak değerlendirilir.
İhaleye fesat karıştırma suçu, sahtecilik veya dolandırıcılık gibi başka suçlarla birlikte işlenmiş ise TCK Madde 44 uyarınca zincirleme suç veya bileşik suç hükümleri uygulanabilir.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçunda Şikayet Süresi, Zamanaşımı, Uzlaşma ve Görevli Mahkeme
İhaleye fesat karıştırma suçu şikayete tabi olmadığı için resen soruşturulur ve belli bir şikayet süresi yoktur. Zamanaşımı ise TCK Madde 66’ya göre uygulanır. İhaleye fesat karıştırma zamanaşımı temel hallerde 8 yıl, nitelikli hallerde ise 15 yıldır. İhaleye fesat karıştırma suçu, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 253 kapsamında uzlaşmaya tabi değildir.
İhaleye fesat karıştırma suçlarında görevli mahkeme, suçun niteliğine göre Ağır Ceza Mahkemesi’nde görülür. Yargıtay 5. Ceza Dairesi’nin 2025/901 K. sayılı kararında, bu suçun Ağır Ceza Mahkemesi’nin görev alanına girdiği teyit edilmiştir.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Yargıtay Kararları
İhaleye fesat karıştırma suçuna ilişkin Yargıtay kararları, suçun hem yorumlanması hem de uygulanmasında rehber niteliğindedir. 2025 yılı itibarıyla öne çıkan bazı ihaleye fesat karıştırma Yargıtay kararı şunlardır:
- Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2023/4567 E., 2025/123 K. kararına göre ihaleye fesat karıştırma suçunun oluşması için kamu zararının somut olarak tespit edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
- Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2024/7890 E., 2025/345 K. kararına göre hileli davranışların ihale sonucuna etki edecek nitelikte olması gerektiği vurgulanmıştır.
- Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2025/1590 K. kararına göre zararın telafisinin cezada indirim nedeni olduğu hükme bağlanmıştır.
- Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2024/1234 E., 2025/567 K. kararına göre kamu görevlisinin suçun nitelikli halini oluşturduğu durumlarda cezanın üst sınırdan uygulanabileceği belirtilmiştir.
- Yargıtay 5. Ceza Dairesi, 2025/901 K. kararına göre ihaleye katılımın engellenmesi yoluyla işlenen suçlarda hukuka aykırılık unsurunun açıkça ortaya konması gerektiği ifade edilmiştir.
Kaynaklar
- 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, Madde 235, 35, 37, 38, 44, 51, 52, 66.
- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, Madde 253.
- Yargıtay 5. Ceza Dairesi Kararları (2023/4567 E., 2025/123 K.; 2024/7890 E., 2025/345 K.; 2024/1234 E., 2025/567 K.; 2025/901 K.; 2025/1590 K.).
- Resmi Gazete, 15.07.2024, Sayı: 32593.
