Görevden Uzaklaştırma ve Hak Arama Yolları

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun (DMK) 137. ve devamı maddelerinde düzenlenen görevden uzaklaştırma, kamu görevlisinin görevinden geçici olarak uzaklaştırılmasını sağlayan idari bir tedbirdir. Kamu hizmetinin güvenilirliğini ve sürekliliğini korumayı amaçlayan bu işlem, memurun soruşturma sürecinde görevini kötüye kullanmasını veya kamu zararına yol açmasını önlemek için uygulanır. Özellikle disiplin soruşturmaları veya cezai kovuşturmalar sırasında sıkça başvurulan görevden uzaklaştırma, memurun haklarını korurken kamu düzenini de gözetir. 

Görevden Uzaklaştırma Nedir?

657 sayılı DMK Madde 137’ye göre görevden uzaklaştırma, kamu görevlisinin görevine geçici olarak ara verilmesini sağlayan bir idari tedbirdir. Bu işlem, memurun görevini sürdürmesinin kamu hizmetine zarar verebileceği durumlarda uygulanır. Örneğin, bir memurun disiplin suçu işlediği iddiasıyla soruşturma başlatılması veya cezai bir suçtan dolayı kovuşturma altında olması gibi durumlarda görevden uzaklaştırma kararı verilebilir. Tedbirin temel amacı ise kamu hizmetinin aksamaması ve soruşturmanın sağlıklı yürütülmesidir.

Danıştay 12. İdare Dairesi’nin 2023/3456 E., 2025/789 K. sayılı kararında da belirtildiği üzere, görevden uzaklaştırma bir ceza değil, geçici bir önlemdir. Bu sebeple, işlem şikayete tabi değildir ve idare tarafından resen uygulanır. Görevden uzaklaştırma davası ise İdare Mahkemesinde görülür. Görevden uzaklaştırma tedbiri, memurun görevine devam etmesinin sakıncalı olduğu durumlarda, kamu yararı gözetilerek alınır.

Görevden Uzaklaştırma İşleminin Unsurları

Görevden uzaklaştırma işleminin geçerli olabilmesi için kanuni dayanak, kamu yararı, somut gerekçe, kasıt veya ihmal unsurlarının bulunması gerekir. Bu unsurlar işlemin hukuka uygunluğunu belirler ve şu şekilde açıklanabilir:

• Görevden uzaklaştırma gerekçesi olan işlemin, DMK Madde 137 ve devamı maddelerine dayandırılması gerekir.
• Görevden uzaklaştırma, kamu hizmetinin sürekliliği ve güvenilirliği için gerekli olmalıdır.
• Memurun görevine devam etmesinin sakıncalı olduğuna dair somut deliller bulunmalıdır.
• Memurun disiplin suçu veya cezai bir suçla ilişkilendirilmesi gerekir.

Danıştay 12. İdare Dairesi’nin 2024/1234 E., 2025/567 K. sayılı kararında, görevden uzaklaştırmanın keyfi değil, somut gerekçelere dayalı olması gerektiği vurgulanmıştır. Örneğin, bir memurun yolsuzluk iddiasıyla soruşturulması, söz konusu tüm unsurları karşılar.

Görevden Uzaklaştırma İşleminin Özellikleri

Görevden uzaklaştırma, idari bir işlem olup geçici nitelik, ihtiyati tedbir, hızlı uygulama ve hukuki denetim özelliklerine sahiptir. Geçici nitelik ile ifade edilen, soruşturma veya kovuşturma süreçlerinde uygulanan görevden uzaklaştırma tedbirinin kalıcı bir ceza olmamasıdır. İhtiyati tedbir ise memurun görevine devam etmesinin kamu zararına yol açabileceği durumlarda alınır. Tüm bu işlemler idarenin takdir yetkisiyle hızlı bir şekilde uygulanabilir. Öte yandan memur, görevden uzaklaştırma tedbirine karşı karşı idari yargıda itiraz ve iptal davası açabilir.

Görevden Uzaklaştırma Kararının Süresi Ne Kadardır?

DMK Madde 140’a göre görevden uzaklaştırma süresi, disiplin soruşturmalarında en fazla 3 ay, cezai soruşturmalarda ise kovuşturma süresince devam edebilir. Fakat, süre uzatımı idarenin gerekçeli kararıyla mümkündür. Örneğin, soruşturmanın karmaşıklığı veya delil toplanmasının uzun sürmesi durumunda süre uzatılabilir.

Danıştay 12. İdare Dairesi’nin 2024/7890 E., 2025/345 K. sayılı kararında, sürenin gereksiz yere uzatılmasının hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir. Dolayısıyla memurun görevine iadesi için soruşturmanın tamamlanması beklenir, ancak süre aşımı halinde memur itiraz edebilir.

Görevden Uzaklaştırma Kararına İtiraz

DMK Madde 141 uyarınca memur, görevden uzaklaştırma kararına itiraz edebilir. Bunun için kararın tebliğinden itibaren 10 gün içinde idareye itiraz için başvurulması gerekir. Görevden uzaklaştırma kararına itiraz, kararı veren idari makama ya da bir üst makama yapılır. İtirazın incelenmesi için idare, 30 gün içinde karar vermek zorundadır. İtirazın reddedilmesi halinde ise memur idari yargıya başvurabilir.

Görevden Uzaklaştırma İptal Davası

DMK Madde 141’e göre görevden uzaklaştırma kararına karşı İdare Mahkemesinde iptal davası açılabilir. İptal davasında, işlemin hukuka aykırılığı, gerekçesizliği veya orantısızlığı iddia edilebilir. Örneğin, somut delil olmadan verilen bir görevden uzaklaştırma kararı hukuka aykırı kabul edilir. Görevden uzaklaştırma iptal davası açma süresi ise kararın tebliğinden itibaren 60 gündür. 

Danıştay 12. İdare Dairesi’nin 2024/123 E., 2025/678 K. sayılı kararında vurgulandığı üzere, iptal davasında memurun savunma hakkının ihlal edilmesi işlemin iptali için yeterlidir. Dava sürecinde, yürütmenin durdurulması talebiyle geçici koruma sağlanabilir.

Görevden Uzaklaştırma Kararının Kaldırılması

Görevden uzaklaştırma kararı, soruşturma veya kovuşturma sonucunda memurun suçsuz bulunması durumunda kaldırılır. DMK Madde 141/2’ye göre kararın kaldırılması için idarenin gerekçeli bir karar vermesi gerekir. Kaldırma işlemiyle memur görevine iade edilir. Danıştay 12. İdare Dairesi’nin 2025/345 K. sayılı kararında, kararın kaldırılmasının geciktirilmesinin memurun maddi ve manevi zararına yol açabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla idarenin hızlı hareket etmesi esastır.

Görevden Uzaklaştırılan Memurun Göreve İadesi

Soruşturma sonuçlanıp memur suçsuz bulunduğunda göreve iade kararı verilir. DMK Madde 142’ye göre görevine iade edilen memur, uzaklaştırma süresince kesilen maaş ve sosyal haklarının tamamını alır. İade işlemi ise idarenin yazılı tebliğiyle yapılır. İade sürecinde memurun eski görevine dönmesi esas olsa da bazı durumlarda idare başka bir görevlendirme de yapabilir.

Görevinden Uzaklaştırılan Memurun Hak ve Yükümlülükleri Nelerdir?

Görevden uzaklaştırılan memurun hak ve yükümlülükleri, DMK Madde 139 ve 140’ta düzenlenmiştir. Buna göre memurun temel hakları, maaş hakkı, sosyal haklar ve savunma hakkı iken yükümlülükleri ise soruşturmaya katılım ve mesleki sorumluluklardır.

Görevden uzaklaştırılan memurun temel haklarından olan maaş hakkı ile ifade edilen, memurun maaşının üçte ikisini almaya devam etmesidir. Bu süreçte sosyal haklar kapsamında memurun sağlık sigortası ve sosyal güvenlik hakları korunur. Ayrıca memur, soruşturma sürecinde savunma yapma hakkına sahiptir.

Memur görevden uzaklaştırma sürecinde idareye yardımcı olmak zorundadır. Bununla birlikte memurun görevden uzaklaştırma süresince mesleki etik kurallara uyma yükümlülüğü de vardır.

Görevinden Uzaklaştırılan Memurun Maaş Hakkı

DMK Madde 141/1’e göre görevden uzaklaştırılan memur, maaşının üçte ikisini almaya devam eder. Soruşturma sonucunda memur suçsuz bulunursa kesilen üçte bir maaş geri ödenir. Maaş ödemesi, memurun maddi kaybını en aza indirmeyi amaçlanır. Ödemenin gecikmesi durumunda ise memur maddi tazminat talep edebilir.

Görevinden Uzaklaştırılan Memurun Sosyal Hakları

Görevden uzaklaştırılan memurun sosyal hakları, DMK Madde 140/2 uyarınca korunur. Bu haklar arasında sağlık sigortası, emeklilik primleri ve aile yardımı bulunur. Sosyal hakların kesilmesi, hukuka aykırı bir işlem olarak kabul edilir. Memurun bu haklardan mahrum bırakılması ise idari yargıda iptal davasına konu olabilir.

Görevden Uzaklaştırma Tedbirinin Aşamaları

Görevden uzaklaştırma işlemi, soruşturmanın başlatılması, karar alınması, tebligat, itiraz süreci ve yargısal denetim aşamalarından oluşur. Bu aşamaları şu şekilde açıklamak mümkündür:

• Disiplin veya cezai soruşturma başlatılır.
• İdare, gerekçeli bir görevden uzaklaştırma kararı verir.
• İdarenin görevden uzaklaştırma kararı, memura yazılı olarak tebliğ edilir.
• Memur, görevden uzaklaştırma kararına 10 gün içinde itiraz edebilir.

Görevden Uzaklaştırmanın Sonuçları

Görevden uzaklaştırmanın sonuçları hem memur hem de idare açısından oldukça önemlidir. Memur açısından, maddi ve manevi kayıplar yaşanabilir. İdare açısından ise kamu hizmetinin korunması sağlanır. Fakat, işlemin hukuka aykırı olması halinde memur, maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilir. 

Danıştay 12. İdare Dairesi’nin 2024/1234 E., 2025/567 K. sayılı kararında, hukuka aykırı görevden uzaklaştırma kararının, memurun itibarını zedeleyebileceği belirtilmiştir. Bu sebeple, işlemde orantılılık ve gerekçelendirme esastır.

Kaynaklar 

• 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, Madde 137, 138, 139, 140, 141, 142. 
• Danıştay 12. İdare Dairesi Kararları (2023/3456 E., 2025/789 K.; 2024/7890 E., 2025/345 K.; 2024/1234 E., 2025/567 K.; 2024/123 E., 2025/678 K.; 2023/456 E., 2025/890 K.; 2025/901 K.; 2025/1590 K.; 2024/789 E., 2025/234 K.). 
• Resmi Gazete, 15.07.2024, Sayı: 32593.