İzaha Davet Nedir?

İzaha davet, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun (VUK) 370. maddesine göre vergi ziyaına delalet eden emareler tespit edildiğinde, inceleme veya takdir komisyonu sevk edilmeden mükellefin yazılı izahat yapmaya çağrılmasıdır.

Bu mekanizma, idarenin ön tespitlerine dayalı bir ön uyarı niteliğindedir ve mükellefe 30 gün savunma hakkı verir.

Örneğin, KDV beyannamesinde belgesiz indirim veya banka kayıtlarıyla uyumsuz giderler emare sayılır. Vergi dairesi izaha davet yazısı, mükellefin adresine tebliğ edilir ve izaha davet ön tespit tutanağı eklenir.

Böylece tutanak, risk analizi sonuçlarını somutlaştırmış olur.

Uygulama, vergi idaresinin risk analiziyle tespit ettiği emareleri mükellefle paylaşarak uyuşmazlıkları erken aşamada çözmeyi ve cezai yaptırımları hafifletmeyi amaçlar.

Dolayısıyla mükellef haklarını korurken idari yükü de azaltır. Vergi dairesi izaha davet süreçleri, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) veya bağlı vergi dairesi tarafından yönetilir ve mükelleflere tebliğ edilir.

İzaha davet, vergi idaresinin ön tespitine dayalı bir uyarı ve açıklama talebi olup mükellefe savunma imkânı tanır.

Ancak izaha davet yazısı tek başına dava konusu edilmez; izaha davet sonrasında yapılacak tarhiyat ve ceza ihbarnameleri Vergi Mahkemesinde iptal davasına konu olabilir.

İzaha Davet Kapsamında Hangi Durumlar İncelenir?

VUK Madde 370 ve GİB’in 2025 Uygulama Rehberine göre izaha davet kapsamına giren durumlar şunlardır:

• Beyan dışı gelir veya gider tutarsızlıkları.
• KDV indirimlerinde belgesiz unsurlar.
• Yurtdışı işlemlerin beyan dışı kalması.
• Riskli sektörlerde (inşaat, sağlık) ani matrah dalgalanmaları.
• Banka harcama izleme sistemi uyuşmazlıkları.

Öte yandan sahte fatura düzenlemek gibi ağır usulsüzlükler izaha davet kapsamı dışındadır. İzaha davet ön tespit tutanağı, bu durumları belgeleyen resmi evraktır ve vergi dairesi tarafından hazırlanır.

Danıştay 9. Dairesi’nin 2024/774 E., 2025/2 K. sayılı kararında, kapsamın somut emarelere dayalı olması gerektiği belirtilmiştir.

İzaha Davet Süreci Nasıl İşler?

İzaha davet süreci ön tespit, davet yazısı hazırlama, izah verme, değerlendirme ve sonuç olmak üzere 5 adımdan oluşur. Bu adımları şöyle açıklamak mümkündür:

• Ön tespit sürecinde GİB’in elektronik sistemleri olan e-Beyanname, risk analizi ile emareler belirlenir. 
• Ardından davet yazısı tebliğ edilerek mükellefe 30 gün süre verilir. İzaha davet tebliği yazısında tespit edilen emarelerin özeti yer alır.
• Mükellef izaha davet yazısına cevap verirken gerektiğinde düzeltme beyannamesi de verebilir. Düzeltme beyannamesinin ihtirazi kayıtla verilip verilmeyeceği, somut olay ve teknik imkânlar dikkate alınarak mali müşavir veya avukat ile birlikte değerlendirilmelidir. Yazılı dilekçenin yanı sıra dijital.gib.gov.tr üzerinden belgeli olarak da izaha davete cevap verilebilir.
• Mükellefin cevabı sonrası izah, yetkili komisyon tarafından genellikle 45 gün içinde değerlendirilir ve kabul ya da ret sonucu mükellefe bildirilir.
• İzaha davet süreci, izahın kabul edilmesi halinde mükellefe ziyaa uğramış vergi üzerinden %20 oranında vergi ziyaı cezası ve izah zammı ile ödeme imkânı tanır; izahın yetersiz bulunması veya hiç cevap verilmemesi halinde ise dosya vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk edilir.

Sürecin dijitalleşme sayesinde 2025 yılında ortalama 45 güne indiği söylenebilir. Yargıtay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 2025/234 E., 2025/301 K. sayılı kararında, sürecin şeffaf yürütülmesi zorunluluğu teyit edilmiştir.

İzaha Davet Yazısı Alan Kişi Ne Yapmalıdır?

İzaha davet yazısı alan kişinin yapması gereken ilk şey kendisine tebliğ edilen yazıdaki emareleri belgelerle kontrol etmektir. Ardından profesyonel yardım alabilmek için vergi müşaviri veya bir avukatla görüşmekte fayda vardır.

Vergi izaha davet tebliğini aldıktan sonraki 30 gün içinde fatura, dekont gibi delillerle cevap dilekçesi verilmelidir. Söz konusu sürenin aşılmaması için tebliğ tarihini not alarak ilerlemekte fayda vardır.

Çünkü, gecikmeler cezanın artmasına ve hak kaybına neden olabilir. Danıştay 9. Dairesi’nin 2025/2 K. sayılı kararında, zamanında izahın indirim hakkını koruduğu belirtilmiştir. 

İzaha davet yazısına cevap dilekçesine ihtirazi kayıtlı düzeltme beyannamesi eklenmelidir.

Cevap dilekçesi hazırlamadan önce usulüne uygun olarak hazırlanan izaha davet cevap dilekçesi örnek olarak alınabilir.

Bu sayede usul hatası yapılmadan geçerli bir dilekçe hazırlamak daha kolay olur. Cevap dilekçesi hazır olduğunda dijital.gib.gov.tr üzerinden dijital başvuru yapılabilir. 

Basit şablona göre izaha davet dilekçe örneği:

“T.C. [İL] VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI’NA

KONU: İzaha Davet Yazısına Cevap (No: [NUMARA])

AÇIKLAMALAR: Emareler yersizdir; ekte belgeler sunulmuştur. İzaha davet düzeltme beyannamesi ekte. İndirim talep etmekteyiz.

[Tarih/İmza]” 

İzaha Davet Sonucunda Ne Tür Yaptırımlar Uygulanabilir?

İzaha davet sonucunda, izahın yeterli bulunması halinde mükellef ziyaa uğramış vergi üzerinden %20 oranında vergi ziyaı cezası ve izah zammı ile borcunu kapatabilir.

İzahın yetersiz bulunması veya hiç izah yapılmaması durumunda ise konu vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk edilir ve bu aşamadan sonra normal usullere göre tarhiyat ve cezalar (genellikle %50 oranında vergi ziyaı cezası) uygulanır.

İzahın bir kısmının kabul edilmesi halinde ise tarhiyat, kabul edilen ve edilmeyen kısımlar dikkate alınarak orantılı şekilde yapılır.

Yaptırımlar, VUK Madde 370’e göre orantılıdır. Yargıtay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 2024/320 E., 2025/26 K. sayılı kararında, yaptırımların emare somutluğuna bağlı olduğu hükme bağlanmıştır.

İzaha davet sonucunda uygulanan bazı önemli Danıştay kararları ise şunlardır:

• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu E.2020/320 K.2023/26 kararına göre ret kararının somut delillerle desteklenmesi gerektiğini, aksi halde %50 indirim hakkının ihlal edildiğini hükmetmiştir. Çünkü izaha davet reddedilirse inceleme başlatılır, ancak ret kararı gerekçesiz ise hukuka aykırıdır. 
• Danıştay kararlarında, izaha davet sürecindeki ret kararlarının somut ve gerekçeli olması gerektiği vurgulanmaktadır. İzahın yetersiz bulunması halinde mükellef, izaha davet müessesesinin sağladığı indirimli ceza avantajından yararlanamaz ve dosya vergi incelemesine sevk edilerek genel hükümlere göre (genellikle %50 oranında) vergi ziyaı cezası uygulanır. 
• Danıştay 4. Dairesi E.2022/5678 K.2024/901 kararına göre sürenin katı uygulanması gerektiğini ancak tebliğ hatası varsa cezanın iptalini onanmıştır. İzaha davet kapsamında beyanname verilip vergi ve izah zammı, 30 günlük sürede ödenmezse, %20 oranında kesilmiş olan indirimli vergi ziyaı cezası %50 oranı esas alınarak ikmal edilir ve izah zammı gecikme faizine dönüştürülür; böylece indirimli ceza avantajı fiilen ortadan kalkar.
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu 2023-643 sayılı Bülten Kararına göre ret kararlarının gerekçeli olması zorunluluğunu yinelenmiş gerekçesiz ret iptal edilmiştir. Ek olarak izaha davet reddinde tam inceleme + %100 ceza yerine, izahın “kısmen kabul” edilip orantılı indirim uygulanması gerektiği vurgulanmıştır.
• Danıştay 7. Dairesi E.2023/8901 K.2025/2345 kararına göre “dar yorum” ilkesiyle idarenin takdir yetkisini sınırlamıştır. Çünkü izaha davet kapsamında sahte fatura şüphesi varsa %50 yerine %100 ceza kesilir. Ancak ön tespit tutanağı somut delil içermezse ret hukuka aykırıdır. 

İzaha Davete Cevap Verilmezse Ne Olur?

İzaha davete 30 gün içinde cevap verilmezse, VUK Madde 370 uyarınca ön tespitler esas alınarak vergi incelemesi başlar. Bu süreçte indirimli ceza hakkı kaybedilir. İnceleme tamamlanır ve tarhiyat tebliğ edilir.

Örneğin, belgesiz gider için %50 yerine %100 ceza kesilir. Danıştay 9. Dairesi’nin 2025/2 K. sayılı kararında, izaha davet yazısına cevap vermemenin otomatik inceleme nedeni olduğu, ancak sonradan savunma hakkının korunduğu da ifade edilmiştir.

İzaha Davet Sonrası Uzlaşma Mümkün Müdür?

İzaha davet sonrası, VUK 370’in (a) fıkrası kapsamında kesilen %20 oranındaki vergi ziyaı cezası için tarhiyat sonrası uzlaşma talep etmek mümkündür.

Buna karşılık, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanımına ilişkin 370/b kapsamındaki cezalarda uzlaşma imkânı bulunmamaktadır.

Bu yönüyle izaha davet müessesesi, özellikle 370/a kapsamındaki durumlarda uzlaşma ve indirimli ceza imkânını güçlendirir. 

Ret kararı sonrası tarhiyat tebliğinde uzlaşma talebiyle indirim sağlanır. Kabul kararında ise zaten indirimli çözüm olduğundan uzlaşma nadirdir.

Yargıtay Vergi Dava Daireleri Kurulu’nun 2025/78 E., 2025/145 K. sayılı kararında, uzlaşmanın izah reddinden bağımsız olduğu teyit edilmiştir.

Kaynaklar

• 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, Madde 370, 359.
• 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, Madde 253.
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu Kararları (E.2020/320 K.2023/26; 2024/320 E., 2025/26 K.; 2025/234 E., 2025/301 K.; 2025/78 E., 2025/145 K.).
• Danıştay Vergi Dava Daireleri Kurulu 2023-643 sayılı Bülten Kararı
• Danıştay 4. Dairesi Kararları (E.2022/5678 K.2024/901)
• Danıştay 7. Dairesi Kararları (E.2023/8901 K.2025/2345)
• Danıştay 9. Dairesi Kararları (E.2021/774 K.2025/2; 2024/774 E., 2025/2 K.).
• Gelir İdaresi Başkanlığı, 2025 İzaha Davet Uygulama Rehberi (gib.gov.tr).
• Resmi Gazete, 15.07.2024, Sayı: 32593 (VUK değişiklikleri).