Yardım Nafakası Nedir? Şartları Nelerdir?

Aile kavramı ve aile içi ilişkiler, Türk hukukunda toplumun temeli olarak kabul edilmiştir. Eşlerin birbirlerine karşı olan hak ve yükümlülüklerinin yanı sıra kişinin; doğduğu aileye, üst soyuna ve kardeşlerine karşı sorumlulukları da yasalarda düzenleme alanı bulmuştur. Aile bireyleri arasında bulunması gerektiği düşünülen eşitlik esasına dayalı olarak yapılan düzenlemelerden biri de yardım nafakası kavramıdır.

Yardım Nafakası Nedir?

Aile, toplumun en küçük sosyal topluluğudur. Dayanışma ve yardımlaşmanın en küçük toplumsal birim olan aile içerisinde başlaması adına 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nda yardım nafakası düzenlemesi getirilmiştir. Eşler arasında meydana gelen ihtilaflar sonucu ortaya çıkan diğer nafakalardan farklı olan yardım nafakası, refah seviyesi yüksek olan kişinin kardeşleri, üst soyu ve alt soyuna maddi yardım etmesi gereksinimini ortaya koyar. İlgili kanunun 364. maddesi ‘’…Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üst soyu ve alt soyu ile kardeşlerine nafaka vermekle yükümlüdür. Kardeşlerin nafaka yükümlülükleri, refah içinde bulunmalarına bağlıdır. Eş ile ana ve babanın bakım borçlarına ilişkin hükümler saklıdır…’’ şeklindeki hükmü ile bu husustaki yasal zorunluluğu açıklamaktadır.

Yardım nafakasının şartları incelendiğinde öne çıkan ilk koşulun nafaka isteminde bulunan aile bireyinin, belirli bir destek almadığı takdirde yoksulluğa düşecek olması gerektiği görülür. Tüm aile bireylerinin iyi şartlarda yaşıyor olmasına rağmen birinin diğerlerinden daha varlıklı olması hâlinde yardım nafakası koşullarının oluştuğundan bahsedilemeyecektir. Talep eden kişinin gerçekten nafakaya ihtiyacı olup olmadığı hukuki ihtilafın esaslı konusu olarak yargı tarafından incelenir.

Yardım nafakası özellikleri itibariyle miras hukuku ile doğrudan ilişkilidir. Yardım nafakasının kimden isteneceği hususundaki izlenmesi gereken yol, mirasın paylaştırılmasında takip edilen ile aynıdır. Nafaka talebinde bulunacak kişi, bu istemini ilk olarak kendi bırakacağı mirasın dağıtımı esnasındaki sıralamada en başta yer alanlara yöneltmelidir. Örneğin; kişinin çocuğu varsa mirasın dağıtılması esnasındaki sıralamanın en başında bu kişiler gelecektir. Buna bağlı olarak yardım nafakası talep eden kişinin bu talebinin miras hukuku ile paralel şekilde ilk olarak altsoyuna, sağ olan altsoyu yoksa üstsoyuna ve son olarak yansoy kabul edilen kardeşlere yöneltilmesi gerekir. 

Nafakaya ilişkin her türlü uyuşmazlık, doğrudan aile hukukunu ilgilendirir. Yardım nafakası yetkili mahkeme dava taraflarından herhangi birinin bulunduğu yerdeki mahkemelerdir. İlgili uyuşmazlıklara bakmakla görevli mahkemeler ise Aile Mahkemeleridir. Buna göre dava taraflarından birinin yerleşim yerindeki mahkemelerde dava ikame edilebileceği gibi yetkisiz bir mahkemede de gerçekleştirilebilir. 

Yardım nafakası alacağı her ne kadar miras hukukuna ilişkin sıralamalar esas alınarak talep edilse dahi miras hakları ile doğrudan bağlı kılınmamıştır. Mirasın reddedilmesi, mirastan feragat edilmesi, mirasçının meni gibi hukuki durumların yardım nafakası ile karıştırılmaması gerekir. Miras haklarına ilişkin gerçekleştirilen tasarruflar, doğal olarak ailevi bağların zayıflamış olmasına işaret eder. Fakat kanuni olarak yardım nafakası ödemekle yükümlü kılınan aile bireyleri, belirtilen diğer şartların gerçekleşmesi hâlinde ilgili borcu ödemekle yükümlüdür. Örneğin; alkolik bir babanın yoksulluğa düşmesi ve çocukları ile arasındaki tüm bağlarının kopması hâlinde dahi babaya karşı yardım nafakası yükümlülüğü devam edecektir. 

Yardım Nafakası Ne Kadardır?

Yardım nafakası miktarı sabit ve değişmez bir miktar olarak yasada belirtilmemiştir. Mahkeme tarafından yargılama sürecinde yapılacak incelemeler doğrultusunda her olaya ilişkin yapılacak ayrı bir tespit ile nafaka miktarı belirlenir. Mahkeme, davaya taraf olan kişilerin sağlık durumlarını, sosyal ve ekonomik düzeylerini ve tarafların sunmuş oldukları delilleri inceler. Bu esnada mahkeme tarafından SED raporu olarak da adlandırılan sosyal ve ekonomik durum araştırması raporu verilecek hükümden önce gözetilir.

Nihai kararı verecek olan hakim, TMK’nin kendisine verdiği takdir yetkisi doğrultusunda hakkaniyetli bir neticeye hükmeder. Tarafların ekonomik durumları ne olursa olsun; hükmedilecek nafaka miktarı, nafaka talep eden kişinin yaşantısını yoksulluktan kurtaracak düzeyin üzerinde olamayacaktır. Bu doğrultuda yerleşik uygulama neticesinde nafaka ödemesine hükmedilen kişinin çok zengin olması, çok yüksek miktarlarda nafaka ödemesi ile neticelenmemektedir. Buna göre yardım nafakası, yalnızca nafaka alacaklısının içerisinde bulunduğu güçlükten kurtulması adına yapılmış bir düzenlemedir. 

Kimler Yardım Nafakası İsteyebilir?

Yardım nafakası, hayatını idame ettirmekte açıkça güçlük çekecek olan kişilerce talep edilebilir. Anılan nafaka ile eşinden boşanan kişilerin talep edebileceği diğer nafaka türleri karıştırılmamalıdır. Aile bağlarının ve yardımlaşmanın güçlendirilmesi amacını güden yardım nafakasını yasal şartları karşılayan herkes öne sürebilir. Reşit çocuğun yardım nafakası talebi de bu doğrultuda iştirak nafakası gibi durumlarla karıştırılmamalıdır. 18 yaşını doldurarak reşit olan kişiler  üst soylarına maddi durumlarının iyi olmadığı gerekçesi ile yardım nafakası talebinde bulunabilirler. Okuyan çocuğa yardım nafakası verilmesi için çocuğun eğitim gördüğü ve bu masrafları kendi başına karşılayamadığı ispat edilmelidir.

Yardım Nafakası Şartları Nelerdir?

Yardım nafakası şartları, TMK 364. maddede açıklanmıştır. Buna göre yardım nafakasına hükmedilmesi için aranan şartlar şu şekildedir: 

Nafaka talebinde bulunan kişinin ilgili talebi kendi altsoyuna, üstsoyuna veya kardeşlerine karşı yöneltmiş olması gerekir. Bu hısımların dışında kalan akrabalardan yasal olarak yardım nafakası talep edilemez.

Nafaka isteyen kişinin, kendisine yardımda bulunulmaması hâlinde yoksulluk içerisinde kalacak olması şartı aranır. 

Kendisinden nafaka ödenmesi istenmiş olan kişilerin sosyal ve ekonomik durumlarının bu duruma elverişli olması gerekir. Maddi durumu yeterli olmayan kişiden nafaka ödemesi beklenemez. 

Nafaka istemi kardeşe karşı yöneltilmiş ise nafaka ödeyecek kardeşin refah içerisinde yaşıyor olması gerekir. Üstsoy ve altsoydan istenen yardım nafakasının aksine kardeşlerden nafaka istendiğinde kardeşin yalnızca yeterli ekonomik gücünün olması aranmaz. 

Yardım Nafakası Ne Zaman Başlar?

Nafaka alacağı, mahkeme tarafından verilecek hüküm ile geçerlilik ifade edecektir. Fakat bu hususta önemli bir ayrıma dikkat çekmek gerekir. Nafaka alacağı mahkemenin bu yönde vereceği hüküm anından itibaren değil, talep tarihinden itibaren ödenecek şekilde meydana gelir. Kararın kesinleşmesi ile birlikte nafaka ödemesine karar verilen kişi, dava süresinde işlemiş olan nafaka alacağını da ödemekle yükümlü olacaktır.

Nafaka alacağına işleyecek faiz ise ancak yargılamanın tamamlanmasını takiben ödenmeyen alacaklar için uygulanır. Mahkeme kararı ile ödenmesine karar verilen nafakanın, davanın açıldığı tarihten itibaren hüküm ifade edecek olması dava sürecindeki alacaklara faiz işletilebileceği anlamına gelmez. Yardım nafakasına ancak mahkeme kararının kesinleşmesinin ardından muaccel olan alacağın ödenmemesi halinde faiz işletilebilir. Aksi halde öne sürülecek taleplerin ve başlatılacak takiplerin faiz kalemine ilişkin herhangi bir hukuki dayanak mevcut değildir. 

Yardım Nafakası Ne Zaman Sona Erer?

Yardım nafakasının sona ermesinin doğal yolu ölümdür. Nafaka alacaklısının veya nafaka borçlusunun vefatı ile yardım nafakasına ilişkin her türlü yükümlülük sona erer. Nafaka alacaklısının hayatta olması hâlinde yeniden yardım nafakası talebi ile miras sırasına göre diğer akrabalarına karşı yasal yolları kullanması mümkündür. Yardım nafakasına ilişkin kurulan hükmün sona ermesinin diğer yolu ise nafaka davası açılmasıdır.

Nafaka davası, yardımda bulunulan kişinin ihtiyacının ortadan kalkması veya ödeme yapan kişinin ekonomik durumunun kötüleşmesi sebepleri ile açılabilmektedir. Yardım nafakasına ilişkin tüm detaylar için alanında uzman bir hukuk bürosundan destek almanız gerekir. Aile hukuku alanında uzman ve tecrübeli kadrosuyla hizmet veren Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi ile iletişime geçebilirsiniz.