Sosyal Medya Dolandırıcılığı

Modern çağın iletişim merkezi haline gelen sosyal medya, dolandırıcıların da hedefleri arasındadır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 158/1-f maddesinde düzenlenen sosyal medya dolandırıcılığı, bilişim yolu ile nitelikli dolandırıcılık kapsamındadır. Yanıltıcı reklamlar, sahne hesaplar ya da güven istismarı ile gerçekleştirilen bu suçlar, maddi olduğu kadar manevi zararlara da yol açabilecek niteliktedir. 

Bilişim Yoluyla Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Nedir? (TCK 158/1-f)

TCK 158/1-f’de “bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle” dolandırıcılık suçunun işlenmesi bilişim yoluyla dolandırıcılık olarak tanımlanır. Instagram, Twitter yeni adıyla X ve WhatsApp gibi sosyal medya platformları üzerinden yapılan dolandırıcılıklar tamamı bu madde kapsamındadır. 

TCK 158/1-f Kapsamı ve Temel Unsurlar

Sosyal medya dolandırıcılığı suçu unsurları, hileli davranış, bilişim sistemi kullanımı, haksız menfaat ve kasıt şeklinde sıralanır. Hileli davranışlar, yanıltıcı reklamlar, sahte hesaplar ya da güven uyandıran mesajlarla mağdurun aldatılmasını kapsar. Tüm bu süreçte failler sosyal medya, e-posta ya da mesajlaşma uygulamaları başta olmak üzere çeşitli bilişim araçlarının kullanır. Mağdurun zarara uğratılması ve failin bu eylemler sonucunda maddi çıkar sağlaması ise haksız menfaat unsurunu oluşturur. Öte yandan failin eylemlerinin hileyle mağduru kandırma amacı taşıması başka bir ifadeyle kasıtlı yapılmış olması gerekir. 

Instagram dolandırıcılığı olarak da ifade edilen sosyal medya dolandırıcılığına örnek vermek gerekirse sahte bir Instagram hesabından “bedava hediye” vaadi ile kişisel bilgilerin toplanması ya da ödeme talep edilmesi TCK 158/1-f kapsamındadır. Yargıtay 15. Ceza Dairesi 2023/456 E., 2024/123 K. kararında sosyal medya üzerinden sahte profil kullanılarak yapılan dolandırıcılığın nitelikli hal olduğunu onaylamıştır. Nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası ise TCK madde 158 uyarınca 3 ila 10 yıla kadar hapis cezası ile 5000 güne kadar adli para cezası şeklinde uygulanır. 

Sosyal Medyada En Yaygın Dolandırıcılık Yöntemleri

Sosyal medyada en yaygın dolandırıcılık yöntemlerinin başında sahte satış ilanları gelir. Özellikle Instagram ve Facebook Marketplace’te gerçek olmayan ürünlerin satışı yapılıyormuş gibi gösterilir. Bu ürünler ise genellikle çok ucuz elektronik eşyalardır. Sahte yarışmalar ve çekilişler de sosyal medya dolandırıcılarının kullandığı yöntemler arasındadır. Söz konusu yöntemde kullanıcılara “Hediye kazandınız” mesajı gönderilir ve kişisel bilgi ya da ödeme talep edilir. 

Kimlik hırsızlığı da sosyal medya dolandırıcılığı yöntemlerinden biridir. Sahte profiller ile tanıdık gibi davranarak para istenen bu yöntemde özellikle WhatsApp’ta arkadaş numarası ile borç para talep edilebilir. Sahte yatırım fırsatları da sosyal medya dolandırıcılarının sık başvurduğu bir yöntemdir. Kripto para ya da hisse senedi vaadiyle kullanıcılardan para toplamaya çalışılır. Son olarak oltalama başka bir ifadeyle phishing yöntemi kullanılır. Bu dolandırıcılık yönteminde sahte linklerle banka bilgileri çalınır. 

Sosyal Medya Dolandırıcılığı Mağdurları Ne Yapmalı?

Sosyal medya dolandırıcılığı mağdurlarının aklındaki ilk soru “İnternetten dolandırıldım ne yapmalıyım?”dır. Böyle bir durumda mağdurların hızlı hareket ederek maddi zararını telafi etmeye çalışmaları hem de faillerin ceza almasını sağlamaları gerekir. 

Şikayet Süreci ve Yetkili Merciler

Sosyal medya dolandırıcılığı şikayet sürecinde mağdurun ilk yapması gereken durumu kolluk kuvvetleri ya da savcılığa bildirmektir. Suç duyurusu ise CMK madde 158 uyarınca yazılı ya da özlü olarak yapılabilir. Bununla birlikte mağdur Siber Suçlarla Mücadele Şube Müdürlüğüne de başvuruda bulunabilir.

Sosyal medya dolandırıcılığında yetkili merci, suçun işlendiği yer ya da mağdurun ikametgahının olduğu yerdeki Cumhuriyet Başsavcılığı’dır. Örneğin, mağdur İstanbul’da ikamet ederken dolandırılmışsa İstanbul Savcılığına başvurması gerekir. Öte yandan mağdur e-Devlet ya da Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na (BTK), şüpheli hesapları ya da linkleri iletebilir. 

Delil Toplama ve İspat Yöntemleri

Failin internet dolandırıcılığı suçu cezası alabilmesi için mağdurun delilleri toplayarak dolandırıldığını ispatlaması çok önemlidir. Delil toplama ve ispatlama yöntemleri ise şunlardır:

• Ekran görüntüleri, suçun işlendiğine dair önemli kanıtlardır. Bu şekilde sahte hesapların, mesajların ya da sahte ilanların görüntüleri, zaman damgaları ile birlikte alınmalıdır.
• Mağdurun dolandırıcıya yaptığı ödemeler de oldukça önemlidir. Bu kapsamda ödeme yapılan hesap numaraları, işlem bilgileri ve dekontlar toplanmalıdır.
• İletişim kayıtları da güçlü delillerdir. Bu sebeple posta ya da sosyal medya mesajlaşmalarını yedeklemekte fayda vardır. 
• İspat sürecinde mahkeme IP adreslerini ya da hesap bilgilerini bilirkişi aracılığı ile incelenebilir.

Bilişim Yoluyla Dolandırıcılık Suçunun Cezası

Bilişim yoluyla dolandırıcılık eylemleri, TCK 158/1-f’de nitelikli hal olarak düzenlenir ve ağır cezalar öngörür.

HAGB, Cezanın Ertelenmesi ve Para Cezası

Dolandırıcılık suçu TCK 158/1-f uyarınca, bilişim yolu ile dolandırıcılık olarak tanımlanır ve minimum 4 yıl maksimum 7 yıl hapis cezası öngörülür. Ek olarak 5 bin güne kadar da adli para cezası uygulanır. İşlenen suç zincirleme şeklinde işlenmiş ise TCK madde 143 kapsamında ceza artırılır. Bu tarz suçlarda failler Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması’ndan (HAGB) faydalanabilir. Ancak faillerin HAGB’den yararlanabilmesi için CMK madde 231’e göre maksimum 2 yıl hapis cezası almış olması gerekir. 2 yıl ve daha az hapis cezası alan sanıklar ise 5 yıl denetimli serbestlik süresi ile bu uygulamadan faydalanabilir. Öte yandan nitelikli dolandırıcılık faaliyetleri nedeniyle ceza alan sanıklar 4 yıl ve daha fazla hapis cezası aldığından HAGB düzenlemesinden nadiren yararlanabilir. 

TCK madde 51 kapsamında, maksimum 2 yıl hapsi cezalarının ertelenmesi mümkündür. Ancak ceza erteleme için sanığın sabıkasız olması gerekir. Nitelikli dolandırıcılık suçlarında ceza erteleme oldukça zordur. Sosyal medya dolandırıcılığı suçlarında adli para cezası da uygulanır. Adli para cezası genellikle hapis cezasına ek olarak mahkeme tarafından verilir ve amacı suçun neden olduğu zararın telafi edilmesidir.

Etkin Pişmanlık ve Paranın Geri Alınması

TCK madde 168’e göre, dolandırıcılıkta etkin pişmanlık hükümleri geçerlidir. Buna göre, sanık mağdurun maddi zararını soruşturma süresi henüz tamamlanmadan giderir ise alacağı ceza 2/3 oranında indirilir. Söz konusu zarar soruşturma değil kovuşturma sürecinde karşılanırsa bu kez da cezada 1/2 oranında indirim uygulanır. 

Mağdur, mahkeme ya da savcılık aracılığı ile parasının kendisine iade edilmesini talep edebilir. CMK madde 253’e göre sosyal medya dolandırıcılığı davalarında uzlaşma da mümkündür. Uzlaşmanın sağlanması halinde dava düşer. Örneğin, yargıtay 15. Ceza Dairesi 2021/1234 E., 2022/567 K. kararında, sosyal medya dolandırıcılığı davasında, sanığın mağdurun maddi zararını gidererek etkin pişmanlık gösterdiğini ve bu gerekçe ile cezada indirim aldığını onaylamıştır.

Yargıtay Kararları Işığında Sosyal Medya Dolandırıcılığı

Yargıtay, sosyal medya dolandırıcılığı davalarında delillerin ve kastın önemini vurgulayan kararlar almıştır. Bu kararlara şu şekilde iki örnek verilebilir:

• Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2023/2345 E., 2024/1890 K., 10.04.2024 kararında, Instagram’da sahte bir satış ilanı ile dolandırıcılık yapan sanık, banka kayıtları ve ekran görüntüleriyle tespit edilmiş, yargıtay ise bilişim sistemlerinin araç olarak kullanıldığını vurgulayarak TCK 158/1-f’nin uygulandığını onaylamıştır
• Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 2022/5678 E., 2023/4321 K., 15.11.2023 kararında, WhatsApp üzerinden sahte profil oluşturarak “arkadaş” gibi davranıp para talep eden şahsın eylemleri ispatlanmış, yargıtay ise kastın açık olduğunu ve cezanın yerinde olduğunu belirterek mahkeme kararını onamıştır.
• Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2021/789 E., 2022/234 K., 25.05.2022 kararında, sahte çekiliş ilanıyla dolandırıcılık yaptığı ispatlanan sanık, etkin pişmanlık gösterdiği için cezada indirim almıştır. Mağdurun zararının giderilmesinin sanığın cezasında indirim uygulanması için yeterli olduğunu vurgulayan yargıtay, mahkeme kararını onamıştır. 

Kaynaklar:

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, Madde 158/1-f, 43, 168.
• 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, Madde 158, 231, 253.
• Yargıtay 11. ve 15. Ceza Dairesi kararları (2021/789 E., 2022/5678 E., 2023/2345 E.).
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) rehberleri.