Geriye Dönük Miras Hakkı Nedir?
Kişinin vefatı sonucu, kanuni yollarla miras hakkına sahip olan kimselere malvarlığı miras yoluyla paylaştırılır. İnsanlık tarihi kadar eski olan miras kavramı, hukuki olarak geniş düzenlemelere tabi tutulmuştur. Miras dağıtımı esnasında ve sonrasında da pek çok uyuşmazlık meydana gelmektedir.
Kimi durumlarda miras bırakan kimse, vefatından önce yaptığı işlemlerle mirasçılarının bazılarının veya tamamının hakları hususunda mahrumiyet yaşamalarına sebebiyet verebilir. Bu tür uyuşmazlıklardan birisi de geriye dönük miras hakkı hususunda ortaya çıkmaktadır.
İçindekiler
Geriye Dönük Miras Hakkı Nedir?
Miras hakkı, aile hukukunun ve doğrudan toplumun, kamu düzeninin yapı taşlarından sayılırken kişilerin bu konudaki tasarruf yetkilerinin kısıtlandığı görülmektedir. Hukukta temel ilke, fiil ehliyetine sahip kişilerin tercih ve tasarruflarında tamamen özgür olması olsa da miras konusunda bazı eylemler özgürce gerçekleştirilemez. Anne babanın, eşin, çocukların ve duruma göre kardeşlerin dahi dağıtılacak miras üzerinde korunan saklı payları bulunur. Bu bağlamda miras hukukunda tasarruf hakkının, mirasçıların hakkını ihlal eder nitelikte olması halinde geriye dönük miras davası söz konusu olmaktadır.
Saklı pay sahibi mirasçının miras hakkı, miras bırakan tarafından engellenemez. Miras bırakan kişinin saklı paylar üzerinde değişikliğe sebebiyet veren tasarrufları hakkında tenkis, sağlar arasında gerçekleştirdiği bedelsiz devir işlemleri hakkında denkleştirme ve iade, geriye işler biçimde kira bedellerinin alacağı için ecrimisil davası açılması söz konusu olmaktadır. Bu dava tiplerinin kısa tanımlarını şu şekilde yapmak mümkündür:
Tenkis davası: Tenkis, kelime anlamı itibari ile azaltma ve eksiltme anlamına gelirken saklı paylı miras hakkı sahiplerinin miras bırakanın ihlal nitelikli tasarruflarına karşı başvurabilecekleri hukuki yoldur.
Denkleştirme davası: Miras hukukunda denkleştirme, miras bırakanın sağlığında yaptığı bedelsiz kazandırma işlemlerinin mirasa geri verilmesi adına açılan dava türüdür. Bu yönüyle iade davası olarak da anılmaktadır.
Ecrimisil davası: Ecrimisil, halk arasında haksız işgal tazminatı olarak bilinir. Bir taşınmazın kullanım hakkına sahip olan kimse haricinde üçüncü bir kişi tarafından haksız olarak kullanılması durumunda, mirasçılar tarafından da talep edilebilecek geriye dönük kira gibi bedellerin istendiği tazminat davası türüdür.
Geriye Dönük Miras Davası Nasıl Açılır?
Geriye dönük miras hakkı nasıl alınır sorusunun cevabı yukarıda sayılan üç dava yolundan ibarettir. Buna göre açılacak dava türü ve davaya konu hak, davanın nasıl açılacağı hususunda da belirleyici olmaktadır. Haksız işgale ilişkin bir tazminat davası olan ecrimisil davası, haksız işgale konu taşınmazın bulunduğu yerdeki asliye hukuk mahkemelerine uygun bir dava dilekçesi ile başvurmak suretiyle açılır.
Ecrimisil davasında, dava açılmadan önce işgalciye ihtarname çekmeniz bir dava şartıdır. Miras bırakan tarafından üçüncü kişi lehine ivazsız (bedelsiz) yapılan bir kazandırma işleminin miras hakkınızı ihlal etmesi halinde, bu kişi aleyhine yine miras bırakanın yerleşim yerindeki asliye hukuk mahkemeleri vasıtasıyla davanızı ikame edebilirsiniz. Tenkis davası ise yine miras bırakanın yerleşim yerindeki asliye hukuk mahkemelerine başvurularak açılabilen bir davadır.
Dava türlerinin her birinin kendine göre dava şartları da mevcuttur. Ecrimisil davasında ihtarname şartı mevcutken; tenkis davasında ise gerçekleştirilen tasarrufun davayı açacak mirasçının saklı payına hakkaniyet oranının üstünde müdahale etmiş olması şarttır. Denkleştirme davası, diğer davaların aksine yalnızca yasal mirasçılar tarafından açılabilir, atanmış mirasçılar bu davayı ikame edemezler.
Geriye Dönük Miras Davası Açma Hakkında Zaman Aşımı
Zaman aşımı, hak kaybı yaşamamak için oldukça dikkat etmeniz gereken hukuki bir süredir. Dava ve kullanılacak hakka göre değişen zaman aşımı süreleri doğrudan kanunlar vasıtası ile düzenlenmiştir. Zaman aşımı süresinde açılmayan davalar ve kullanılmayan haklar, sürenin dolmasıyla tekrar kullanılamayacak hale geleceğinden mutlaka süresi içerisinde dava açılması gerekir.
Tenkis davası için zaman aşımı süreleri, saklı payı ihlal edilen mirasçının bu durumdan haber alması ile birlikte 1 yıl ve her halde en fazla 10 yıldır. Haksız işgal tazminatı nedeniyle açılan ecrimisil davalarında zaman aşımı süresi her halde en fazla 5 yıldır. Miras denkleştirme davası için ise doğrudan şarta bağlı olmayan 10 yıllık bir zaman aşımı süresi öngörülmüştür. Belirtmek gerekir ki bu zaman aşımı süreleri yalnızca ilgili davalara ilişkindir. Miras hakkının kendisi, hiçbir zaman aşımı veya hak düşürücü süreye tabi olmayan kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır.
Miras Hakkı Kaç Yıl Geçerli?
Yukarıda da anlatıldığı üzere miras hakkı, herhangi bir zaman aşımı süresine tabi tutulmamıştır. Buna göre miras hakkının kendisinin belirli bir yıl kadar geçerli olduğunu söylemek mümkün değildir. Fakat miras hakkına bağlı öne sürülecek bazı davalar için zaman aşımı sürelerinin mevcut olduğu görülmektedir. Tenkis davası için 1 yıl ve 10 yıl, denkleştirme davası için 10 yıl, ecrimisil davası için 5 yıl, istihkak davası için ise iyi niyetli kazanım sahiplerine karşı 1 yıl ve her halde en fazla 20 yıl olmak üzere zaman aşımı süreleri belirlenmiştir.
Veraset ilamı, kişinin mirasçı olduğuna ilişkin bir belgedir. Buna bağlı olarak açılacak veraset ilamının iptali davalarında herhangi bir zaman aşımı süresi mevcut değildir. Yine mirasın reddi davası açılması da hiçbir hak düşürücü süreye veya zaman aşımı süresine bağlanmamıştır. Miras hakkınızın kendisi ile doğrudan bağlı olan hakların kullanımına ilişkin hiçbir sürenin varlığından söz edilemez.
Geriye Dönük Miras Alınır mı?
Geriye dönük mirasa bağlı hakların alınması hukuken mümkündür. Alınabilecek bu haklar kanunlar ile sınıflandırılmış ve yasal zemini oluşturulmuştur. Buna göre açılacak davalar yolu ile geriye dönük miras alınabilir. Hakkınızın hangi şart ve dava ile istenebileceğine dikkat edilmesi de gerekir.
Miras sürecinin en başında veraset ilamı yani mirasçılık belgesinin temin edilmesi gerekir. Bu belge, miras bırakanın mal varlığına ilişkin de yol gösterici olacaktır. Veraset ilamı ile mirasçısı olduğunuz kimsenin mal varlığını ve mal varlığına ilişkin yapmış olduğu işlemleri, tapu müdürlükleri gibi kurumlardan doğrudan sorgulayarak öğrenebilir ve hak kaybınız olup olmadığını tespit edebilirsiniz.
Miras bırakan tarafından vefatından önce gerçekleştirilen üçüncü kişiye bedelsiz kazandırma işleminin varlığı halinde denkleştirme davası açılarak geriye dönük miras hakkı alınabilir. Bu dava ile vefat edenin sağlararası gerçekleştirdiği ivazsız kazandırmalar dava konusu haline gelecek ve hak kayıplarının miras ortaklığına iade edilmesi söz konusu olacaktır.
Mirasa konu bir veya birden fazla taşınmazın, miras bırakanın vefatından önceki dönem de dahil olmak üzere ödenmemiş kira bedelleri, haksız işgal yani ecrimisil davası açılarak tazmin edilebilmektedir. Miras yolu ile hak sahibi olduğunuz taşınmazı haksız işgal eden kişiye, dava açmadan önce haksız kazancının iadesi ve işgalin sonlandırılması talebinizi içeren bir ihtarname çekmeniz şart olarak düzenlenmiştir. Bu ihtarnameye rağmen işgal devam ederse ecrimisil davası yolu ile geriye dönük mirasa bağlı haklarınızı talep edebilirsiniz.
Vefat edenin vefatından önce saklı paylı miras hakkınıza ilişkin gerçekleştirmiş olduğu tasarrufların, hakkınızı ihlal eder nitelikte orantısız olması durumunda tenkis davası yolu ile geriye dönük hakkınızı tazmin etme imkanınız mevcuttur.
Miras hukuku, oldukça kapsamlı ve hassas şekilde düzenlenmiş geniş bir dal olduğundan işin ehillerinden destek almanız tavsiye edilir. Geriye dönük miras hakkı konusunda her türlü soru, sorun ve dava süreçlerinizde alanında uzman kadrosu ile hizmet vermekte olan Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’nden hizmet alabilirsiniz.