Boşanmadan Sonra Soyadı Değişikliği

Evlilikle kurulan hukuki ilişkiyle beraber, evlenen kadının medeni durumu, nüfus kütüğü ve soyadı değişmektedir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun “Evliliğin Genel Hükümleri” üst başlıklı kısmında yer alan 187. maddesi ‘’Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir.’’ hükmünü içermekteydi. Fakat bu hükmün, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda yer alan eşitlik ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle yapılan iptal başvurusu, Anayasa Mahkemesi tarafından haklı bulunarak mahkemenin 22.02.2023 tarihli 2022/155 E. ve 2023/38 K. Sayılı Karar`ı ile iptal edilmiştir. Her ne kadar günümüzde evlenen kadınların eşinin soyadını taşıma zorunluluğu işbu karar ile ortadan kaldırılmış olsa da ilgili karardan önce evlenerek eşinin soyadını alan kadınların veya tercihen evlilik sonrası eşinin soyadını taşımayı seçen kadınların boşanmadan sonra soyadı değişikliği ile ilgili yapması gereken işlemlere yazının devamında yer verilmiştir. 

Boşanmadan Sonra Soyadı Değişikliği Nasıl Yapılır?

Boşanma süreci, öncesinde yaşanan olaylar ve boşanma davasının çeşidine göre değişkenlik gösterir. Çekişmeli boşanma davaları nispeten daha uzun sürmekte iken, karşılıklı boşanma iradesinin varlığı halinde dava, çekişmesiz şekilde daha kısa sürede tamamlanmaktadır. Boşanma kararını veren mahkeme, 14 günlük kesinleşme süresinin tamamlanması ile kendiliğinden boşanma kararını ilgili Nüfus Müdürlüğüne bildirir. Boşanmanın doğurduğu değişiklikler, tarafların nüfus bilgilerine işlenir. Kamu düzeni ile alakalı olan bu durum, mahkeme ve Nüfus Müdürlüğünce kendiliğinden yapılarak tarafların talebi aranmaz. Mahkemede devam eden sürecin tamamlanmasının ardından soyadının değiştirilmesine yönelik işlemlere başlanılabilmektedir.

Boşanmadan sonra eski eşinin soyadını taşımak istemeyen ve soyadı değişikliği yapmak isteyen kişiler; kimliklerinin değiştirilmesine ilişkin ikamet ettikleri yerde bulunan İl Nüfus Müdürlüğüne hitaben bir dilekçe hazırlamalıdır. Dilekçe ile birlikte, mutlaka mahkeme tarafından verilen boşanma kararına ilişkin evrak da müdürlüğe ibraz edilmelidir. Dilekçede, karara çıkan boşanma davasına ilişkin yüzeysel bilgilere yer verilmeli ve soyadı değişikliği talebi iletilmelidir. Tüm gerekli belgelerin toplanması ile Nüfus Müdürlüğüne yapılacak başvuru sonrası soyadı değişikliği gerçekleştirilebilir. 

Boşandıktan sonra soyadı değişikliği zorunlu mu sorusu da bu hususta sıklıkla sorulmaktadır. Boşanmanın ardından eski eşinin soyadını taşımaya devam etmek isteği olan kadın, soyadı değişikliği yapma hususunda tercih hakkına sahiptir. Boşanan kişi ilk soyadını kullanmak isteyebileceği gibi eski eşin soyadı ile nüfus kaydının sürdürülmesini de talep edebilir. Türk Medeni Kanunu’nun 173. maddesinde boşanan kadına ilişkin ‘’Boşanma hâlinde kadın, evlenme ile kazandığı kişisel durumunu korur; ancak, evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Eğer kadın evlenmeden önce dul idiyse hâkimden bekârlık soyadını taşımasına izin verilmesini isteyebilir. Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği ispatlanırsa, istemi üzerine hâkim, kocasının soyadını taşımasına izin verir. Koca, koşulların değişmesi hâlinde bu iznin kaldırılmasını isteyebilir.’’ şeklinde bir düzenlemeye yer verilmiştir. Buna göre kadın, menfaati olması gerekçesiyle ve eski eşine zarar vermemek kaydı ile eşinin soyadını kullanmaya devam edebilir. Bunun en yaygın örneği, iş hayatında yer alan kadınların eski eşin soyadı ile uzun süre anılmaları sonucu tanınırlık sebebi ile soyadını değiştirmek istememesi halidir. 

Boşanmadan Sonra Soyadı Değişikliği için Gerekli Evraklar Nelerdir? 

Soyadı değişikliği, nitelik itibariyle basit bir işlem gibi gözükse de kişinin toplum içindeki varlığını ve hukuki durumunu etkiler. Bu sebeple ilgili değişiklik için yapılacak başvurularda boşandıktan sonra soyadı değişikliği için gerekli evraklar dikkatle bir araya getirilmelidir. Nüfus Müdürlüğüne sunulması gereken evrak listesi şu şekildedir:

Mahkeme tarafından verilen boşanma kararına ve kararın kesinleştiğine ilişkin belge: Boşanma davasının sonunda mahkeme tarafından gerekçeli karar yazılarak taraflara ilan edilir. Karara 14 gün içinde herhangi bir kanun yolunun kullanılması ile itiraz edilmezse karar kesinleşir. Kesinleşme evrakı ve boşanma kararı, soyadı değişikliği talebini içeren dilekçe ile beraber sunulmalıdır.

Kimlik belgesi (nüfus cüzdanı, ehliyet, pasaport vb.)

Değişiklik başvuru formu ve dilekçe: Soyadı değişikliği başvurusuna ilişkin formun doldurulması ve değişiklik talebine ilişkin dilekçe Nüfus Müdürlüğüne verilmesi gereken evraklar arasındadır.

Harç ödendiğine dair makbuz: Kimlik belgelerinin değişimi için ödenmesi gereken harçların yatırıldığına ilişkin banka dekontları veya makbuzlar da ilgili makama sunulmalıdır.

Nüfus Müdürlüğü tarafından talep edilebilecek ek belgeler: Müdürlükler tarafından kişinin durumuna göre bazen ek evrak talep edilebilmektedir. Başvuru öncesinde ikamet edilen yerdeki Nüfus Müdürlüğüne danışılarak belge listesinin kontrol edilmesi sürecin uzamaması adına önem teşkil eder. 

Boşandıktan sonra pasaportta soyadı değişikliği, Nüfus Müdürlüğünce soyadı değişikliğinin tamamlanması ve kimlik belgesinin yenilenmesi işlemlerinin ardından gerçekleştirilebilmektedir. Yeni kimlik belgesinin ulaşmasının ardından yeniden Nüfus Müdürlüğüne başvuruda bulunulmalı ve eski soyadının yazılı olduğu pasaportun süresi devam ediyorsa başvuru ile birlikte müdürlüğe teslim edilmelidir. Yenileme bedelinin ödendiğine dair makbuzun da sunulmasının ardından pasaport yenilenerek ilgiliye teslim edilecektir. 

Boşanmadan Sonra Kimlik Değişimi Ne Zaman Gerçekleştirilir?

Boşanma davasına ilişkin süreç, tarafların tutumu ve evlilik birliğinin hangi koşullarda sonlanacak olduğuna göre değişkenlik gösterebilir. Boşanma davasının karar duruşmasında davaya ilişkin karar açıklanır. Kararın gerekçesi ise duruşma tarihinden itibaren 30 gün içerisinde mahkeme tarafından yazılacak gerekçeli karar ile bildirilir. Gerekçeli kararın yazılması ve taraflara tebliğinden itibaren karara itiraz için 14 günlük süre başlar. Bu 14 günlük süre içerisinde taraflardan karara ilişkin herhangi bir itiraz iradesi ortaya koyulmaz ise karar kesinleşir. Tarafların 14 günlük süre içerisinde karşılıklı olarak itiraz etmeyeceklerine dair beyanlarını mahkemeye sunmaları halinde ise bu sürenin sonu beklenmeden de karar kesinleşebilmektedir. 

Kararın kesinleşmesi ile birlikte, tarafların herhangi bir talepte bulunmalarına gerek olmaksızın, mahkeme tarafından ilgili Nüfus Müdürlüğüne müzekkere yazısı gönderilir. Müzekkerenin Nüfus Müdürlüğüne ulaşmasına müteakip, müdürlük tarafından boşanan kişilerin nüfus kayıtlarında gerekli düzenlemeler yapılır. Boşanan kişilerin medeni durum kayıtları değiştirilir ve boşanan kadının soyadı, aksine ilişkin bir talebin var olmaması halinde otomatik olarak sistem üzerinde evlenmeden önceki soyadı olarak düzeltilir. Boşandıktan sonra soyadı değişikliği kimlik yenileme süreci de bu andan sonra başlamaktadır.

Soyadı değişikliğinden dolayı kimliğini yenilemek isteyen kişi, bağlı bulunduğu Nüfus Müdürlüğüne yukarıda yer verilen bilgi ve belgeleri sunarak yenileme talebinde bulunur. Talep üzerine kişinin yeni kimlik kartı basılır. Ehliyet değişikliklerinde de mahkeme tarafından emniyet müdürlüklerine gönderilen yazı üzerine aynı süreç takip edilir. Kimlik yenilemesinin ardından kişinin aktif pasaportu bulunması halinde bunun yenilenmesi için de talepte bulunulması gereklidir. 

Boşanma sonrası nüfus kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin işlemler, kişinin pek çok hakkını aynı anda etkilemektedir. Boşanma davası sürecinin sonunda psikolojik olarak yıpranmış olan bir kişinin yeterli dikkati ve özeni göstermeyerek gerekli işlemleri takip etmemesi, daha sonra ortaya çıkabilecek vakit ve hak kayıplarına sebebiyet verebilir. Bu nedenle boşanma davası ve boşanmadan sonra soyadı değişikliği süreci ile ilgili danışmanlık almak için Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık Ofisi’ne başvurabilirsiniz.