Boşanma Davası Sırasında Tedbiren (Geçici) Velayet

Tedbiren velayet nasıl alınır;

Boşanma sürecinde geçici velayet konusu ve geçici velayet nasıl alınır sorusu, müşterek çocuklarının hangi tarafın yanında yaşamaya devam edeceği uygulamada sıklıkla ortaya çıkan bir sorundur. Evlilik devam ederken kural olarak eşler tarafından kullanılan velayet, boşanma davası sırasında çocuğun menfaatlerinin korunmasına yönelik geçici hukuki koruma tedbiri olarak, eşlerden birine verilebilmektedir. Hakimin, müşterek çocuğun hangi eşte kalacağı hususunda talep üzerine ya da re’sen karar vererek gerekli önlemleri alması gerekmektedir. Bu kapsamda geçici hukuki koruma tedbirlerinden biri olan geçici velayet ve geçici velayet nasıl alınır sorusu bu yazıyla ele alınmıştır.

Geçici Velayet Ne Zaman Gündeme Gelir?

Çocuklara ilişkin alınacak geçici hukuki koruma tedbirleri, Türk Medeni Kanununun (“TMK”) 169. maddesinde öngörülmüştür. TMK 169’a göre, “Boşanma davası açılınca hakim, davanın devamı süresince gerekli olan, çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri re’sen alır”. Hükümden anlaşılacağı üzere, geçici önlemler tek tek sayılmamış, gerekli olan geçici önlemlerin alınması genel bir ifade ile belirtilmiştir.

Bu çerçevede alınan önlemler, geçici nitelikleri gereği, boşanma kararı kesinleşinceye kadar devam eder. Söz konusu önlemlerin dava süresince geçerli olabilmesi için lehine önlem alınan tarafın aksine bir beyanı bulunmaması veya önlemi gerektiren sebebin ortadan kalkmamış olması gerekmektedir. Bununla birlikte dava süresince hakim tarafından gerekli görülmesi halinde işbu önlemlerde değişiklik yapılabilir.

Geçici velayet nasıl alınır sorusunu cevaplamadan önce geçici velayetin ne zaman gündeme geleceğinden bahsetmek yerinde olacaktır. Geçici velayetin gündeme gelmesinin sebebi; boşanma davası sırasında eşler ayrı yaşayacakları için çocukların hangi eşin yanında kalacağına dair eşler arasında çıkabilecek uyuşmazlıktır. İşbu geçici velayet, çocukların dava süresince bakım ve korunmasına ilişkin olup, geçici koruma tedbiri niteliğindedir (TMK 169).

Boşanma Davası Sırasında Müşterek Çocuklalar Kimin Yanında Kalır?

Velayetin kaldırılmasını gerektiren bir sebep olmadığı durumda, boşanma davası sırasında velayet her iki eş yönünden de devam eder. Geçici velayet nasıl alınır sorusuna ilişkin olarak uygulamada, dilekçeler teatisi sırasında, müşterek çocuğun geçici velayetine ilişkin talebi olan taraf, bu hususu dilekçede belirtebilir. Ancak bu aşamada bu talebini belirtmemiş olan taraf dava sırasında da yazılı olarak ya da duruşmada sözlü bir biçimde talebini ileri sürebilir. Bununla birlikte TMK 169 uyarınca, çocuğun bakım ve korunmasına ilişkin olan bu önlem, gerekli görüldüğünde hakim tarafından re’sen de alınabilir.

Örneğin, ortak çocuğun bizzat ya da istinabe yoluyla eğitim, kültür, yaşam olanakları bakımından nerede yaşamak istediği konusunda bilgilendirilerek, velayet hakkındaki tercihi hakim tarafından kendisinden sorulabilir. Ayrıca psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacı niteliğindeki uzmanlardan ortak çocuğun anne ve baba yanındaki barınma ve yaşama koşullarını da değerlendirir içerikte sosyal inceleme raporu alınabilir. Daha sonra tüm deliller birlikte değerlendirilip hangi ebeveynin yanında kalmalarının menfaatlerine olacağı tespit edilir.

Geçici velayet nasıl alınır sorusunun cevabı uygulamada farklılık göstermektedir. Eğer çocuk mevcut durumda geçici velayeti kendisine verilmeyen eşte bulunuyor ise mahkemece, ayrıca çocuğun geçici velayet verilen eşe teslimine karar verilir. Velayeti kendisinde bulunan eşin, çocuk ile diğer eşin görüşmesine rızası bulunmaması durumunda mahkemece TMK 182 uyarınca diğer eş ile çocuk arasında kişisel ilişki tesis edilebilir. Başka bir ifade ile geçici velayet verilmeyen eşin hangi gün ve saatlerde müşterek çocuğu görebileceğine ilişkin bir karar verilebilir.

Velayeti kendisinde bulunan eşin çocuk ile diğer eş arasındaki kişisel ilişkiyi engelleyerek geçici velayeti kötüye kullanması durumunda geçici velayetin diğer eşe verilmesine karar verilebilir. İşbu kararlarının uygulanması, 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu uyarınca, kararı veren hakim veya mahkemece en geç üçer aylık sürelerle incelettirilir.

Hakim tarafından alınan söz konusu tedbir kararına karşı itiraz yolu açıktır. İtiraz, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun itiraza ilişkin hükümlerine göre en yakın çocuk mahkemesine yapılır. Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 2013/8976 E. ve 2013/15584 K. sayılı ve 01.11.2013 tarihli kararı uyarınca, velayetin tedbiren eşlerden birine verilmesi niteliği gereği bir tedbir kararıdır.

Ancak bu kararın infazı, İcra ve İflas Kanununun 25.maddesine göre infaz edilmez. Söz konusu tedbirin infazı için icra müdürlüğü veya yazı işleri müdürü veya bir başka adliye görevlisi infaz memuru olarak tayin edilir. Ancak çocuk tesliminin icra yoluyla yapılması yerine çocuğun en az zarar görecek biçimde tesliminin gerçekleştirilmesi gerektiği uygulamada tartışılmaktadır.

Genellikle, dosya kapsamında sosyal inceleme raporunun alınmasından sonra tahkikat aşamasında geçici velayet kararı verilmektedir. Tedbir kararına karşı itiraz edilmesi halinde ise kararın alınması sürecinin uzaması söz konusu olacaktır. Kısaca; geçici velayet nasıl alınır sorusunun cevabı, bu talebin dava veya cevap dilekçesiyle yapılabilmesi veya daha sonradan öne sürülebilmesi ve bu kapsamda mahkemenin kararını vermesidir. Geçici velayet nasıl alınır sorusunun cevaplanmasından sonra ise mahkemenin geçici velayete karar verirken hangi kriterleri inceleyeceğine de değinilmesinde fayda vardır.

Boşanma Davasında Hakimin Müşterek Çocukların Hangi Eşin Yanında Kalacağını Belirleme Kriterleri

Üstün Yarar

Çocuğun üstün yararı, geçici velayet nasıl alınır sorusunun cevabı belirlenirken dikkat edilmesi gereken kriterlerden en önemlisidir. Velayet hususu, çocukları ilgilendiren konuların en başında gelir. Müşterek çocuğun hangi eşin yanında kalacağının belirlenmesinde hakimi bağlayan tek husus, çocuğun menfaatidir. Çocuk Koruma Kanunu 4/b maddesi hükmün de çocuğun üstün yararı, çocuğun haklarının korunmasında temel ilke olarak sayılmıştır.

Çocuğun menfaati ise; çocuğun bedensel, fikri ve ahlaki bakımdan en iyi şekilde gelişebilmesi için, çocuğa; sosyal, ekonomik ve kültürel koşulların sağlanmış olmasıdır. Konuya ilişkin olarak, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin 12. maddesi ile Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesinin 3 ve 6. Maddeleri önem arz etmektedir.

Buna göre, yeterli idrak gücüne sahip olduğu kabul edilen çocuklara, kendilerini ilgilendiren davalarda görüşlerini ifade etmelerine imkân tanınmasını ve görüşlerine gereken önemin verilmesi gerekmektedir. Çocukların üstün yararı gerektirdiği takdirde kendi görüşlerinin aksine karar verilmesi mümkündür. Ana ve babanın yararı; çocuğun üstün yararını etkilemediği ölçüde göz önünde tutulur.

Çocuğun bu konulardaki üstün yararını belirlerken; çocuk yetişkin biri olsaydı, kendisini ilgilendiren bir olayda, kendi faydası için ne gibi bir karar verebileceği esas alınır. Bu bakımdan, çocuk için karar verme makamındaki kişinin de bu yönde vermesi gerekecektir. Yani çocuğun farazi düşüncesi esas alınacaktır.

Yaş

Müşterek çocukların yaşı, geçici velayet nasıl alınır sorusuna cevap aranırken dikkat edilen en önemli kriterlerden bir tanesidir. Zira çocuk, belirli bir yaşa kadar anne bakım ve şefkatine muhtaçtır. Bu durumda çocuğun anne yanında kalması çocuğun menfaatinedir. Ancak ergin olmayan veya ergin kılınmayan çocuğun temel ihtiyaçlarını giderebilecek yaşa gelmesi, anne bakım ve şefkatine olan ihtiyacı azaltır. Buna ek olarak çocuğun kendini ifade edebilecek yaşa gelmiş olması halinde mahkeme tarafından dinlenmesi de, yukarıda açıklandığı üzere, mümkündür.

Çocukların Beyanı

Yukarıda bahsedildiği üzere, çocukların hangi eşin yanında kalmak istediklerine ilişkin beyanları psikolog ve pedagog gibi uzmanlarca dinlenebilir. Daha sonra bu uzmanlar tarafından çocuğun beyanları esas alınarak sosyal inceleme raporu düzenlenebilir. Bu bakımdan geçici velayet nasıl alınır sorusunun cevabına ulaşmak için çocukların beyanının ve bu beyanların gerçekliğinin öncelikle irdelenmesi gerekmektedir.

Çocukların Barınma ve Korunması

Geçici velayet nasıl alınır sorusu cevaplanırken dikkate alınması gereken bir diğer husus çocuğun bakım ve korunmasına ilişkindir. Bu bakımdan geçici velayet talep eden eşin, çocuğun bakım ve korunması için yeterli olacak derecede asgari yaşam koşullarını sağlayabilecek durumda olması gerekmektedir. Dosya kapsamında düzenlenecek olan sosyal inceleme raporunda çocuğun anne ve baba yanındaki barınma ve yaşama koşulları da değerlendirilmelidir.

Dava Konusu Olaylar

Boşanmaya sebebiyet veren olayların çocuğa zarar verip vermediği veya eşlerden birinin çocuğa yönelik uyguladığı psikolojik ya da fiziksel şiddet olup olmadığı değerlendirilmelidir. Örneğin, eşlerden birinin haysiyetsiz hayat sürmesi, sorumsuz davranması veya kötü yaşam tarzına sahip olması geçici velayet nasıl alınır sorusuna verilecek cevapta önemli rol oynar. Zira bu tür davranışlar çocuğun fiziksel ve ruhsal bütünlüğünü tehlikeye sokacaktır.

Geçici Velayet Davası Kaç Günde Sonuçlanır?

Geçici hukuki koruma tedbirlerinden biri olan “geçici velayet ve geçici velayet nasıl alınır” sorusu, boşanma sürecinde sıklıkla ortaya çıkan bir sorundur. Uygulamada bu kararın alınma süresi somut olayın özelliğine göre farklılık göstermektedir. Geçici velayet, geçici hukuki koruma tedbir niteliğinde olup çocuğun en yüksek faydası gözetilerek yapılacak inceleme, basit ve çabuk şekilde yapılır. Uygulamada söz konusu karar, sosyal inceleme raporunun dava dosyasına kazandırılmasından sonra verilmekle birlikte bazı durumlarda çocuğun üstün yararı gereği dava açıldıktan hemen sonra da verilebilir.