Adli Kontrol Nedir? Adli Kontrol Kararına İtiraz 2024

Adli kontrol kararı ceza soruşturması ile kovuşturmalarında pek çok kez başvurulan ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 109’uncu madde vd. hükümlerinde düzenlenen bir koruma tedbiridir. Bu yazımızda;

• Adli Kontrol Nedir? Şartları Nelerdir? Hangi Makamlar Tarafından Verilebilir?
• Adli Kontrol Ne Zaman Başlar?
• Adli Kontrol Ne Kadar Sürer?
• Adli Kontrol Sonrası Mahkeme veya Hâkimlik Tarafından Verilebilecek Kararlar Nelerdir?gibi sorulara cevap verilecektir.

Adli Kontrol Kararı Şartları, Kararı Vermeye Yetkili Makamlar, Yükümlülükler, Başlangıcı

Yetkili makamlar tarafından adli kontrol kararı verilebilmesi için kuvvetli suç şüphesine ilişkin somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin varlığı gerekir. CMK’nın ilgili hükmü uyarınca şüpheli veya sanığın kaçma ve saklanma şüphesini uyandıran somut olgular veya şüpheli veya sanığın davranışları delilleri karartma ile tanık, mağdur veya diğer kişiler üzerinde baskı girişiminde bulunma hususlarında kuvvetli şüphenin oluşması hallerinde tutuklama nedeni oluştuğundan yetkili makamlar tarafından adli kontrol kararı verilebilir. Bu koşulların yanında CMK’nın 100’üncü maddesinin 3’üncü fıkrasında sayılan suçların işlendiğine ilişkin somut delillere dayalı kuvvetli şüphe oluşması halinde de adli kontrol kararı verilebilir.

Sadece adlî para cezasını gerektiren suçlar ile vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler suçlar dışında ilgili ceza kanunları bakımından öngörülen hapis cezasının üst sınırı 2 yıldan fazla olmayan suçlarda (bu süre 15 yaşını doldurmamış çocuklar bakımından üst sınırı 5 yılı aşmayan hapis cezasını gerektiren fiiller şeklinde uygulanır) geçerli olan tutuklama yasağının uygulandığı hallerde de adli kontrol kararı verilebilir.

Şüpheli hakkında Cumhuriyet Savcısının istemi ve sulh ceza hâkiminin kararı ile soruşturma evresinin her aşamasında adlî kontrol kararı verilebilir. Hâkim, Cumhuriyet Savcısının istemiyle, adlî kontrol uygulamasında şüpheliyi bir veya birden çok yeni yükümlülük yükleyebilir. Kovuşturmanın her aşamasında görevli ve yetkili mahkeme tarafından adli kontrol kararına hükmedilebilir.

Şüpheli veya sanık, adli kontrol kapsamında CMK tarafından belirlenen aşağıdaki yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi olabilir;

1. Yurt dışına çıkamamak.
2. Hâkim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmak.
3. Hâkimin belirttiği merci veya kişilerin çağrılarına ve gerektiğinde meslekî uğraşlarına ilişkin veya eğitime devam konularındaki kontrol tedbirlerine uymak.
4. Her türlü taşıtları veya bunlardan bazılarını kullanamamak ve gerektiğinde kaleme, makbuz karşılığında sürücü belgesini teslim etmek. (Bu yükümlülüğün uygulamasında Hâkim veya Cumhuriyet Savcısı şüphelinin meslekî uğraşılarında araç kullanmasına sürekli veya geçici olarak izin verebilir.)
5. Özellikle uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arındırmak amacıyla, hastaneye yatmak dahil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek.
6. Şüphelinin parasal durumu göz önünde bulundurularak, miktarı ve bir defada veya birden çok taksitlerle ödeme süreleri, Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine hâkimce belirlenecek bir güvence miktarını yatırmak.
7. Silâh bulunduramamak veya taşıyamamak, gerektiğinde sahip olunan silâhları makbuz karşılığında adlî emanete teslim etmek.
8. Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine hâkim tarafından miktarı ve ödeme süresi belirlenecek parayı suç mağdurunun haklarını güvence altına almak üzere aynî veya kişisel güvenceye bağlamak.
9. Aile yükümlülüklerini yerine getireceğine ve adlî kararlar gereğince ödemeye mahkûm edildiği nafakayı düzenli olarak ödeyeceğine dair güvence vermek.
10. Konutunu terk etmemek.
11. Belirli bir yerleşim bölgesini terk etmemek.
12. Belirlenen yer veya bölgelere gitmemek.

Çocuk Koruma Kanununda da adli kontrole ilişkin farklı hükümler bulunmaktadır. Buna göre suça sürüklenen çocuklar hakkında soruşturma veya kovuşturma evrelerinde yukarıda sayılan adlî kontrol yükümlülükleri ile belirlenen çevre sınırları dışına çıkamama, belirlenen bazı yerlere gidememe veya ancak bazı yerlere gidebilme ya da belirlenen kişi ve kuruluşlarla ilişki kurmama yönündeki  tedbirlerden bir ya da birkaçına karar verilebilir.

Adli kontrol şüpheli veya sanığa bildirilmesi ile başlar. Şüpheli ya da sanık hakkında adli kontrol kararı verildiğinde, belirlenen adli kontrol tedbirlerinin denetiminin sağlanması için adli kontrole ilişkin karar ilgili Denetimli Serbestlik Müdürlüğü’ne gönderilir. İlgili Denetimli Serbestlik Müdürlüğü, adli kontrol kararında belirlenen tedbirlerin niteliğine göre ilgili kurumlara durumu bildirir. Şüpheli veya sanığın yokluğunda karar verilmiş ise Denetimli Serbestlik İl Müdürlüğü tarafından şüpheli veya sanığa adli kontrol kararı bildirilir.

Adli Kontrol Yükümlülüğünde Mahsup

Adlî kontrol altında geçen süre kural olarak şahsî hürriyeti sınırlama sebebi sayılarak cezadan mahsup edilemez. Ancak uyuşturucu, uyarıcı veya uçucu maddeler ile alkol bağımlılığından arınmak amacıyla, hastaneye yatmak dahil, tedavi veya muayene tedbirlerine tâbi olmak ve bunları kabul etmek yükümlülüğü ile konutunu terk etmeme yükümlülükleri altında geçen süreler cezadan mahsup edilir. Konutunu terk etmemeye ilişkin yükümlülük altında geçen her 2 gün, cezanın mahsubunda 1 gün şeklinde dikkate alınarak mahsup edilir.

Adli Kontrol Tedbirine Uymama Halinde Tutuklama Kararı

Adlî kontrol hükümlerini mazeretsiz şekilde bilerek yerine getirmeyen şüpheli veya sanık hakkında, hükmedilebilecek hapis cezasının süresi önem taşımaksızın, yetkili yargı mercii tarafından tutuklama kararı verebilir. Bu durumda da tutuklama kararı hâkim veya mahkemenin takdirindedir ve verilmesi zorunluluk taşımaz. Azami tutukluluk süresinin dolması nedeniyle verilen adli kontrol kararının da ihlali hâlinde tutuklama kararı verilebilir ancak bu hallerde tutuklama süresi ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde 9 aydan, diğer işlerde 2 aydan fazla süremez.

Çocuk Koruma Kanununa göre da adli kontrol tedbirlerinden sonuç alınamaması, sonuç alınamayacağının anlaşılması veya tedbirlere uyulmaması durumunda tutuklama kararı verilebilir.

Adli Kontrol Kararının Süresi ve Kaldırılması

Adli kontrol tedbirinin uygulanmasında CMK tarafından herhangi bir üst süreye tabi tutulmamıştır. Şüpheli veya sanığın istemi üzerine, Cumhuriyet Savcısının görüşünü aldıktan sonra hâkim veya mahkeme kontrolün içeriğini oluşturan yükümlülükleri bütünüyle veya kısmen kaldırabilir, değiştirebilir veya şüpheliyi bunlardan bazılarına uymaktan geçici olarak muaf tutabilir. Hâkim veya mahkeme buna ilişkin kararı 5 gün içinde verebilir. Hâkim veya mahkeme, Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine de benzer nitelikte karar verebilir. Adlî kontrole ilişkin kararlara karşı itiraz edilebilir.

Hâkim veya mahkeme dışında soruşturma aşaması sırasında Cumhuriyet Savcısı adlî kontrol tedbirinin artık gereksiz olduğu kanısına varacak olursa, tedbir kararını kaldırarak şüpheliyi re’sen serbest bırakabilir. Kovuşturmaya yer olmadığı kararı verildiğinde de adli kontrol kararı kalkar ve şüpheli serbest kalır.

Sinan Eroğlu Hukuk ve Danışmanlık olarak profesyonel ve deneyimli ekibimizle, adli kontrol kararları ile ilgili her türlü hukuki sorununuzda sizlere yardımcı olmak için buradayız.